Đường đua sinh tử của Sá xị Chương Dương

Thêm một lần nữa, cái tên Sá xị Chương Dương (Nước giải khát Chương Dương) lại được nhắc đến trong danh sách doanh nghiệp thua lỗ kéo dài. Tình hình tài chính của công ty này đang ở mức báo động với chuỗi 19 quý liên tiếp có kết quả âm kể từ quý I/2021, tương đương gần 5 năm không có lãi. Lỗ lũy kế tính đến cuối quý III/2025 đã vượt 340 tỉ đồng, kéo theo vốn chủ sở hữu âm hơn 151 tỉ đồng.

Nguyên nhân chính đến từ áp lực chi phí cố định không nhỏ. Tại Đại hội đồng cổ đông bất thường cuối tháng 9, Ban lãnh đạo Công ty thừa nhận chi phí thuê đất là một gánh nặng lớn, lên tới 50 tỉ đồng/năm. Trong quý III/2025, chi phí bán hàng đã tăng vọt 310% lên gần 16 tỉ đồng, chủ yếu đến từ tiền thuê đất và nhân sự. 

Đáng kể nhất, Công ty đang phải chịu mức lãi suất cao của các khoản vay trước đây. Tính đến ngày 30/9/2025, tổng nợ phải trả lên tới hơn 743 tỉ đồng. Trong đó, nợ vay tài chính chiếm tới 85% tổng nợ phải trả, tương đương khoảng 631,5 tỉ đồng. Chi phí lãi vay trong 9 tháng năm 2025 đã lên gần 32 tỉ đồng, tăng 5% so với cùng kỳ năm 2024, tiếp tục bào mòn lợi nhuận. 

Tình thế này buộc Công ty phải gửi tờ trình đến cổ đông để xin gia hạn khoản nợ gần 490 tỉ đồng từ công ty mẹ Sabeco (Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn) giữa lúc nguy cơ phá sản ngày càng cận kề. Đây là cái kết không lường trước đối với Nước giải khát Chương Dương, tiền thân là nhà máy Usine Belgique, từng là nhà sản xuất nước giải khát lớn nhất miền Nam. Một trong những sản phẩm nổi tiếng làm nên tên tuổi thương hiệu là Sá xị Chương Dương, bên cạnh đó là nước yến, soda...
Tuy nhiên, thương hiệu đã bị coi là “qua thời” do không theo kịp thị hiếu của thị trường và không có chiến lược đổi mới đủ mạnh để cạnh tranh với các thương hiệu mới, hiện đại hơn. Các đối thủ lớn trong ngành nước giải khát đã chiếm lĩnh và bành trướng thị phần, tạo áp lực lớn cho những thương hiệu nhỏ hơn như Chương Dương. 

Hoạt động của Chương Dương chỉ tích cực trở lại khi tập đoàn đồ uống Thái Lan Thaibev tiếp quản vào giữa năm 2018 và thực hiện đợt cải tổ lớn. Đây là khoảng nửa năm sau khi tập đoàn này mua lại cổ phần Sabeco, doanh nghiệp sở hữu gần 62% vốn Nước giải khát Chương Dương. Tuy nhiên, sau những dấu hiệu tích cực ban đầu, Chương Dương lại tiếp tục ngụp lặn sâu hơn trong khó khăn kép với cả gánh nặng nợ nần và sức ép cạnh tranh.

Thực vậy, thị trường nước giải khát đang chứng kiến cạnh tranh gay gắt, với xu hướng tập trung vào các sản phẩm tốt cho sức khỏe và sự đổi mới hương vị. Các doanh nghiệp cạnh tranh bằng cách đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), marketing sáng tạo và đáp ứng nhu cầu của thế hệ người tiêu dùng trẻ như Gen Z và Millennials. 
Trong khi nhiều doanh nghiệp khác trên thị trường đã gia tăng chi phí marketing để tăng độ nhận diện thương hiệu thì năm 2024, chi phí bán hàng của Chương Dương chỉ khoảng 50 tỉ đồng, giảm 41% so với năm 2023. Trong đó, 25,3 tỉ đồng là chi phí thuê đất, chi phí quảng cáo thực chỉ khoảng 1,7 tỉ đồng… Với khoản chi phí cố định đáng kể như vậy, để đạt được lợi nhuận, sản phẩm của Chương Dương buộc phải có biên lợi nhuận cao hoặc giá bán cao, làm giảm khả năng cạnh tranh so với các đối thủ.

Sau nhiều năm cạnh tranh quyết liệt, thị trường nước giải khát Việt Nam đã định hình rõ nét nhóm doanh nghiệp thống lĩnh gồm 3 cái tên ngoại là Suntory PepsiCo, Coca-Cola, URC cùng 2 doanh nghiệp nội là Tân Hiệp Phát và Tập đoàn Masan.

Theo dữ liệu từ Euromonitor (năm 2024), doanh số bán lẻ nước giải khát có ga tại Việt Nam dự kiến sẽ đạt khoảng 1,88 tỉ USD năm 2025, với tốc độ tăng trưởng trung bình 4-5%/năm sau khi phục hồi từ đại dịch COVID-19. Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) lo ngại ngành nước giải khát hiện nay đang tăng trưởng âm, thậm chí có một số mặt hàng tăng trưởng âm tới 2 con số xuất phát từ việc người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu. 

Vì vậy, ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch VBA, nhấn mạnh việc không tiếp tục giảm thuế giá trị gia tăng 2% cho mặt hàng nước giải khát trong năm 2026 sẽ đặt doanh nghiệp vào tình thế thiệt thòi kép: vừa phải đối mặt với những khó khăn hiện tại mà không được hưởng ưu đãi hỗ trợ, vừa phải gánh thêm áp lực tài chính trong quá trình chuyển đổi để thích nghi với chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt sắp tới.

Tiến sĩ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh (BCSI), nhận định, trong thị trường nước giải khát, Việt Nam có thế mạnh về nguồn nguyên liệu, khai thác tốt lợi thế này sẽ giúp doanh nghiệp bứt phá. Tuy nhiên, ngành nước giải khát có tính cạnh tranh khốc liệt, đòi hỏi mỗi doanh nghiệp phải đầu tư và có sự kiên trì, linh hoạt trong chiến lược kinh doanh để có thể tăng trưởng.

Viễn cảnh này khiến một công ty đang gặp khó khăn như Chương Dương càng muốn mở rộng thì càng bị siết chặt trong cảnh nợ nần nặng nề hơn. Khi khả năng cạnh tranh bị suy yếu nghiêm trọng, Công ty chỉ còn đủ khả năng tập trung vào việc sống sót hơn là phát triển thị phần. Theo đó, Chương Dương cũng đứng trước vòng xoáy “ẩn số lỗ” của các doanh nghiệp nước giải khát nội địa là bị “bào mòn dần” sau khi bắt tay các đối tác nước ngoài như Coca-Cola Chương Dương, Liên doanh Nước giải khát Quốc tế (IBC), Công ty Nước giải khát Sài Gòn (Tribeco)... Chương Dương nếu không thoát khỏi vòng xoáy thua lỗ cũng sẽ đứng trước câu hỏi về khả năng phải bán lại hoàn toàn cho nước ngoài.