Không còn trông chờ tăng trưởng dựa vào khai thác dầu

"Trước đây ta cứ nói muốn tăng trưởng thì khai thác thêm 1-2 triệu tấn dầu một cách dễ dàng, thì bây giờ không đơn giản. Trong 9 tháng, khai khoáng đã giảm 8% so với năm trước", Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh khi phát biểu tại phiên họp tổ Quốc hội ngày 24.10.

Ông khẳng định trong 2 năm qua, Việt Nam bắt đầu đối mặt với thực tiễn là công nghiệp khai khoáng liên tục giảm và giảm rất sâu, đầu tiên là dầu thô, tiếp đó là than đá. Với than đá, bình quân khai thác ở độ sâu -285m so với mặt nước biển, chi phí giá thành cao khai thác khó khăn. Còn dầu thô năm 2017 khai thác chỉ đạt 13,28 triệu tấn, so với năm 2016 giảm 3 triệu tấn.

Theo Phó Thủ tướng, hiện nay muốn khai thác thêm để tăng trưởng cũng không còn dễ dàng vì phải đi vào vùng biển xa, trữ lượng dầu thô giảm. “Chúng ta cũng không có nhiều dầu thô và trữ lượng có khả năng thương mại thì thấp, nên không có việc tăng trưởng dựa vào dầu thô", Phó Thủ tướng cho biết.

Hiện nay, động lực tăng trưởng của kinh tế 9 tháng qua đang dựa vào công nghiệp chế biến, chế tạo.Trong đó, ngành linh kiện điện tử trong 9 tháng tăng hơn 41%, riêng Samsung tăng 45%. Bắc Ninh công nghiệp tăng 25,1%, Hải Phòng 20,1%, Thái Nguyên 18,1%, Hải Dương 11,2%, Đồng Nai 8,3%... Nếu tình hình tiếp tục diễn ra như vậy, công nghiệp chế tạo dự kiến tăng 13,5%, cao nhất từ năm 2010 trở lại đây.

Đặc biệt, dịch vụ năm 2017 cũng bứt phá, tăng trưởng đồng đều ở các tỉnh, trong đó bán buôn bán lẻ tăng cao nhất, mỗi tháng Việt Nam đón hơn 1 triệu khách du lịch quốc tế, ước tính cả năm có 13 triệu khách quốc tế là chắc chắn. Phó thủ tướng cũng cho rằng hiệu ứng lan tỏa từ du lịch tới dịch vụ làm dịch vụ tác động vào tăng trưởng GDP. Riêng du lịch, dịch vụ đóng góp 3,2% trong tăng trưởng GDP 6,7%, cao hơn xây dựng và hoàn toàn bù đắp được sụt giảm do dầu khí.

Chính vì vậy, Phó Thủ tướng cho rằng, nếu cố gắng tăng 1 triệu tấn dầu thô thì thà tăng 1 triệu khách du lịch còn hơn, bởi nó vừa xanh, vừa sạch, vừa đẹp, vừa an toàn. “Từ nay về sau dầu thô không còn là chỗ dựa nữa”, Phó Thủ tướng cho biết.

Năm 2015-2016, kinh tế vẫn phải khai thác thêm dầu thô để duy trì tăng trưởng. Cơ cấu kinh tế phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp nhà nước, mà doanh nghiệp nhà nước thì ì ạch, còn doanh nghiệp tư nhân lại nhỏ. Vì vậy, mặc dù luôn đặt mục tiêu giảm khai khoáng để hướng tới nền kinh tế “chất lượng” hơn nhưng thực tế, chỉ cần giảm khai khoáng là tăng trưởng GDP sẽ giảm ngay.

Tiêu thụ và sản lượng khai thác dầu khí của Việt Nam qua các năm.

Thực tế, trong quý I/2017, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã khai thác vượt mức 5,5% so với kế hoạch đề ra. Tập đoàn cũng đã nộp ngân sách nhà nước 20.800 tỉ đồng, vượt 12,2% so với kế hoạch. Những yếu tố này cũng có phần tác động tích cực đến GDP và chỉ số sản xuất công nghiệp cả nước. Trao đổi với NCĐT, Tiến sĩ Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phân tích tình thế tiến thoái lưỡng nan trong việc điều hành kinh tế hiện nay.

Vị chuyên gia khẳng định, chúng ta đã nhận ra những yếu điểm của cách thức tăng trưởng theo chiều rộng, tập trung vào đầu tư, khai thác tài nguyên. Tuy nhiên, do tư duy quản lý, trình độ sản xuất, năng suất lao động... vẫn chưa cải thiện, cùng với những thất thoát, lãng phí trong đầu tư công, hiệu quả đạt được chưa tương xứng với nguồn vốn đầu tư, chất lượng tăng trưởng thấp.

Thực tế, dự toán thu ngân sách nhà nước năm nay là hơn 1,2 triệu tỷ đồng, ước thực hiện 9 tháng đạt 69,5% dự toán. Trong đó, thu nội địa đạt 67% dự toán. Tiến độ thu đạt thấp so với cùng kỳ 3 năm gần đây do các khoản thu quan trọng từ hoạt động sản xuất kinh doanh, từ cổ phần hóa đều đạt thấp. Khu vực doanh nghiệp nhà nước có số thu giảm mạnh nhất (-7,7%) so với dự toán, cho thấy khả năng cạnh tranh, phát triển và chất lượng, hiệu quả hoạt động của khu vực này còn hạn chế.

Khi chưa có cách nào để thúc đẩy tăng trưởng theo chiều sâu, hay nếu nói lạc quan hơn, những cách thức tăng trưởng bằng năng suất lao động, công nghệ cao... chưa phát huy hiệu quả, để đạt được mục tiêu GDP, chúng ta không có lựa chọn nào khác ngoài tăng vốn và khai thác thêm tài nguyên.