Đông Nam Á thành chiến địa A.I

Trong chuyến công du Trung Quốc đầu tiên trên cương vị Thủ tướng Singapore hồi tháng 6, ông Lawrence Wong đưa ra cảnh báo rằng các biện pháp hạn chế kinh tế sẽ vô nghĩa trong một thế giới kết nối chặt chẽ. “Càng áp đặt hạn chế, các nước càng có động lực tìm giải pháp và nguồn thay thế”, ông phát biểu tại Bắc Kinh.

Nhiều giải pháp thay thế đang xuất hiện ngay tại Đông Nam Á, khu vực trở thành chiến địa quan trọng trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc. Động lực đến từ quy mô dân số 700 triệu người, phần lớn trẻ và am hiểu công nghệ, cùng vị trí địa lý thuận lợi gần Trung Quốc, đồng thời tiếp cận các nền kinh tế lớn như Úc, Nhật Bản, Ấn Độ.

Theo Công ty Dịch vụ Bất động sản Jones Lang LaSalle, Singapore, Malaysia, Thái Lan và Indonesia hiện có tổng công suất trung tâm dữ liệu gần 2 GW, tương đương hạ tầng của London và Frankfurt cộng lại.

Trong đó, Singapore và Malaysia hưởng lợi nhiều nhất từ cuộc đua trí tuệ nhân tạo (A.I). Năm 2023, Singapore cấp phép xây dựng bốn trung tâm dữ liệu mới, bao gồm hai cho doanh nghiệp Mỹ (Equinix và Microsoft), hai cho doanh nghiệp Trung Quốc (GDS Holdings và liên danh do ByteDance dẫn đầu). Quốc đảo này hiện chiếm tới 60% công suất trung tâm dữ liệu Đông Nam Á.

Các tập đoàn Trung Quốc cũng nhanh chóng mở rộng. Huawei và Alibaba mở trung tâm dữ liệu khắp khu vực. Alibaba liên kết Tencent và GoTo (Indonesia) đào tạo nhân lực về điện toán đám mây, còn Tencent dự chi 500 triệu USD cho Indonesia đến 2030. Huawei bắt đầu bán chip AI Ascend, đối thủ Nvidia, sang Trung Đông và Đông Nam Á, cho thấy Bắc Kinh đang xây dựng hệ sinh thái công nghệ song song với Mỹ.

Ở phía bên kia, Amazon, Microsoft và Alphabet (Google) cũng bơm vốn mạnh vào Đông Nam Á. Amazon và Microsoft chiếm khoảng 60% thị phần hạ tầng điện toán đám mây khu vực. Amazon dự chi 9 tỉ USD cho Singapore trước 2028, Microsoft cam kết 4 tỉ USD cho Malaysia và Indonesia, trong khi Google xây trung tâm dữ liệu 2 tỉ USD ở Malaysia và đầu tư 1 tỉ USD tại Thái Lan. Nhiều tập đoàn Mỹ cũng chọn Singapore thay cho Hong Kong vốn bị siết kiểm soát.

Một ví dụ điển hình là liên minh Oracle (Mỹ) – ByteDance (Trung Quốc), biến bang Johor (Malaysia) thành trung tâm A.I lớn thứ hai thế giới. ByteDance dự định đầu tư 2,7 tỉ USD, còn Oracle rót hơn 6,5 tỉ USD. Phần lớn GPU khu vực phục vụ ByteDance, chạy trên chip Nvidia. Các trung tâm do DayOne phát triển, công ty đã chuyển trụ sở từ Trung Quốc sang Singapore năm 2025.

Bà Jamie Khoo, CEO DayOne, nhận định Kế hoạch Hành động AI do Tổng thống Donald Trump công bố ngày 23/7 là “tin tốt” cho ngành trung tâm dữ liệu châu Á, giúp làm rõ chính sách kiểm soát xuất khẩu Mỹ. SemiAnalysis cho biết ByteDance và Oracle là hai khách hàng lớn nhất của DayOne, đồng thời mở rộng sang Indonesia.

Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc cũng chọn dịch chuyển. Startup AI Manus chuyển trụ sở sang Singapore tháng 7, PC Partner Group, lắp ráp GPU Nvidia, rời Hong Kong từ năm 2024. ByteDance vận hành phần lớn mảng quốc tế từ Singapore và khẳng định không phải công ty Trung Quốc. Một số doanh nghiệp còn thuê máy chủ đặt tại Đông Nam Á để tiếp cận chip Mỹ bị hạn chế, hợp pháp nhưng gây tranh cãi.

Áp lực từ Washington khiến khu vực siết chặt quản lý. Ngày 14/7, Malaysia yêu cầu mọi xuất khẩu, trung chuyển, quá cảnh chip A.I tiên tiến phải xin phép, thông báo trước 30 ngày nếu không được miễn trừ. Đây là động thái sau áp lực từ Mỹ, nhằm ngăn chip bị lách sang Trung Quốc qua Malaysia.

Không chỉ chip, hoạt động buôn lậu còn lan sang khoáng sản. Khi Trung Quốc cấm xuất khẩu antimon, gallium và germani sang Mỹ năm 2024, mạng lưới trung chuyển lập tức hình thành. Từ tháng 12/2024 đến 4/2025, Mỹ nhập khẩu oxit antimon từ Thái Lan và Mexico gần bằng tổng ba năm trước đó. Reuters cho biết nhiều lô hàng bị dán nhãn giả “sắt” hoặc “dụng cụ nghệ thuật” để che giấu khoáng sản hạn chế.

Trong bối cảnh ranh giới giữa chuỗi cung ứng hợp pháp và phi pháp ngày càng mờ nhạt, vai trò của Đông Nam Á trong kinh tế công nghệ toàn cầu vừa là đối tác, vùng đệm địa chính trị, vừa là “cửa ngách” sẽ ngày càng quan trọng.

Có thể bạn quan tâm:

Đông Nam Á qua những con số

Nguồn The Economist