Doanh nghiệp “lặng lẽ xanh hóa”

Đọc các dòng tiêu đề gần đây, người ta dễ có cảm giác rằng giới doanh nghiệp lớn đang từ bỏ cam kết chống biến đổi khí hậu. Trong hai tuần qua, Tập đoàn Dầu khí BP đã bán mảng điện gió trên đất liền tại Mỹ; hãng xe Jaguar Land Rover được cho là hoãn ra mắt mẫu Range Rover chạy điện; còn ngân hàng HSBC thì rút khỏi Liên minh Ngân hàng Trung hòa Carbon (NZBA). Tuy nhiên, những động thái này chỉ phản ánh một phần bức tranh toàn cảnh. Nhìn rộng hơn, nhiều doanh nghiệp vẫn đang âm thầm tiến bước trên lộ trình giảm phát thải.

Một báo cáo do PwC công bố hồi tháng 3 cho thấy trong số hơn 4.000 doanh nghiệp báo cáo cam kết khí hậu với tổ chức phi lợi nhuận CDP trong năm ngoái, chỉ 16% giảm nhẹ mục tiêu, trong khi 47% giữ nguyên và 37% thậm chí còn đặt ra mục tiêu tham vọng hơn. Báo cáo cũng ghi nhận 67% trong số các công ty đặt mục tiêu khí hậu đang đi đúng lộ trình, tăng nhẹ so với mức 64% của năm 2023. Nếu trước đây doanh nghiệp từng bị chỉ trích là “greenwashing”, tô hồng hình ảnh môi trường mà không hành động thực chất, thì nay họ chuyển sang “greenhushing”, âm thầm giảm phát thải mà không phô trương.

Các mục tiêu khí hậu cũng ngày càng được thiết lập chặt chẽ hơn. Một số công ty đang từ bỏ cách làm kém hiệu quả là mua tín chỉ carbon để tuyên bố trung hòa khí thải, theo ông Thomas Day từ Viện Nghiên cứu Khí hậu Mới (NewClimate Institute). Trong số đó có cả Microsoft, Google và hãng bay giá rẻ easyJet. Dữ liệu từ tổ chức Sáng kiến Mục tiêu Dựa trên Khoa học (SBTi) cho thấy tỉ lệ doanh nghiệp đưa phát thải phạm vi 3 (liên quan đến chuỗi cung ứng và quá trình sử dụng sản phẩm) vào mục tiêu khí hậu đã tăng từ 28% năm 2022 lên 67% năm 2024.

Đây là một tín hiệu tích cực vì thực tế cho thấy việc đặt ra mục tiêu xanh có thể dẫn đến hành động thực tế. Theo đơn vị cung cấp chỉ số chứng khoán MSCI, trong ba năm qua, các công ty lớn và vừa trong chỉ số toàn cầu của họ có mục tiêu khí hậu đã giảm 8% cường độ phát thải (phát thải trên mỗi USD doanh thu), trong khi nhóm không có mục tiêu chỉ giảm 3%.

Tuy vậy, không phải không có vấn đề. Các ngành đang có xu hướng thoái lui lại chính là những ngành then chốt trong cuộc chiến khí hậu, đặc biệt là dầu khí. Ngành này vẫn đang loay hoay tìm cách giảm phát thải mà vẫn sinh lời. Ông Murray Auchincloss, CEO BP, đầu năm nay đã công bố chiến lược “tái thiết căn bản”, chuyển hướng khỏi năng lượng tái tạo để quay lại với nhiên liệu hóa thạch. Ngày 22/7 vừa qua, ba công ty dầu khí lớn gồm Shell, Enbridge và Aker BP cũng tuyên bố rút khỏi nhóm cố vấn của SBTi về chuẩn “phát thải ròng bằng 0” dành cho ngành dầu khí. Nguyên nhân được cho là do không chấp nhận yêu cầu ngừng phát triển các mỏ dầu khí mới.

Khối tài chính cũng ghi nhận xu hướng tương tự. Ngoài HSBC, hàng loạt ngân hàng lớn của Mỹ như Goldman Sachs và Morgan Stanley, cùng một số định chế tài chính tại Nhật và Canada, đã rút khỏi NZBA. Theo Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA), nhóm rút lui chiếm tới 40% tổng tài sản của liên minh. Các tổ chức tương tự như NZBA cũng đang gặp khó. Năm ngoái, ngân hàng Wells Fargo hủy kế hoạch cho vay xanh, còn UBS của Thụy Sĩ cũng lùi thời hạn đạt mục tiêu khí hậu sau khi mua lại Credit Suisse.

Một phần nguyên nhân đến từ yếu tố chính trị. Ngay trước thềm bầu cử Mỹ, các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã cảnh báo rằng việc gia nhập các liên minh khí hậu có thể vi phạm luật chống độc quyền. Khi ông Trump quay lại Nhà Trắng, áp lực ngày càng gia tăng. Tháng 1, Tổng Chưởng lý của 10 bang đã gửi thư cảnh báo hành động pháp lý tới các định chế tài chính lớn như BlackRock và Goldman Sachs nếu không thay đổi chính sách về khí hậu và đa dạng hóa.

Hệ quả là nhiều công ty đang hành động vì khí hậu ngày càng ngần ngại công khai những nỗ lực của mình. Số lần cụm từ “biến đổi khí hậu” được đề cập trong các cuộc họp báo cáo kết quả kinh doanh của các công ty thuộc chỉ số S&P 500 và Stoxx Europe 600 đã giảm từ 427 lần trong quý I/2022 xuống còn 246 lần trong ba tháng đầu năm nay.

Việc không thể công khai mục tiêu xanh cũng khiến một số doanh nghiệp đặt câu hỏi: liệu thiết lập các mục tiêu này có còn xứng đáng? Thực tế, nhiều công ty từng kỳ vọng danh tiếng “xanh” sẽ giúp cổ phiếu tăng giá nhờ dòng vốn từ các quỹ đầu tư bền vững, nhưng đã phải thất vọng.

Tuy nhiên, việc nhiều doanh nghiệp vẫn kiên trì theo đuổi mục tiêu khí hậu, dù trong âm thầm, cho thấy một tín hiệu lạc quan, bởi các công ty nhận ra rằng hành động vì khí hậu mang lại lợi ích dài hạn, bất chấp môi trường chính trị biến động. Và nếu lời chỉ trích lớn nhất từ giới hoạt động môi trường hiện nay chỉ là “doanh nghiệp im lặng vì khí hậu”, thì đó cũng là một dấu hiệu của tiến bộ.

Có thể bạn quan tâm:

Cuộc chiến chống hàng giả xa xỉ

Nguồn The Economist