2030: Nghề nào lên ngôi?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình khi nói về xu hướng công nghệ mới có nhấn mạnh “thế giới đang bước vào giai đoạn lịch sử với nhiều biến đổi chưa từng thấy. Người lao động có thể đối mặt với tương lai 75% công việc đang làm biến mất vào năm 2030”. 

Trí tuệ nhân tạo (A.I) đang ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường lao động, thay đổi cách thức làm việc và yêu cầu kỹ năng của người lao động. Con người cần thích ứng với sự thay đổi này bằng cách học hỏi và cải tiến kỹ năng, làm chủ A.I, công nghệ trong quá trình làm việc.

Một khảo sát chuyên sâu của PwC cho thấy, thay đổi ngày càng tăng tốc, mang lại cảm giác vừa lạc quan vừa bất định cho người lao động tại Việt Nam và trên khắp châu Á - Thái Bình Dương. “Các xu hướng việc làm, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố và sẽ luôn có sự thay đổi liên tục, nên việc đưa ra dự báo chính xác về nhu cầu tuyển dụng tại Việt Nam trong 5 năm tới không hề dễ dàng”, bà Nguyễn Thu Trang, Giám đốc Thương hiệu Manpower, ManpowerGroup Việt Nam, đánh giá.

Tuy vậy, một số xu hướng nhất định vẫn sẽ diễn ra trong ngắn hạn và dài hạn, đó là xu hướng phát triển xanh, kéo theo sự phát triển của các lĩnh vực phục vụ sự phát triển bền vững của con người và hành tinh cũng như sự ảnh hưởng của công nghệ tiên tiến.

Nhà tuyển dụng tương lai

Cuộc khảo sát về lực lượng lao động của PwC cho thấy mặc dù phần lớn người lao động mong muốn sẽ thích nghi nhưng họ cũng cảm thấy choáng ngợp trước tốc độ thay đổi. Về mặt tích cực, người lao động cảm thấy công việc của mình được đảm bảo hơn và mong muốn học các kỹ năng mới, đặc biệt là với sự phát triển của A.I.

Biến đổi khí hậu là xu hướng nổi bật khác. Người lao động Việt Nam ngày càng nhận thức rõ hơn về tác động của biến đổi khí hậu đến công việc của họ và mong muốn doanh nghiệp bắt đầu hành động. “Mối lo ngại này tăng lên 65% so với mức 55% vào năm ngoái. Điều này cho thấy kỳ vọng ngày càng tăng đối với những thay đổi ý nghĩa”, ông Johnathan Ooi, Lãnh đạo Dịch vụ Tư vấn Thương vụ và Hoạt động của PwC Việt Nam, nhận xét.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) phân tích trong báo cáo “Tương lai của công việc” mới nhất rằng đến năm 2030, một số vai trò công việc dự kiến tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ, quá trình chuyển đổi xanh và sự thay đổi nhân khẩu học.

Các công việc liên quan đến công nghệ được dự đoán có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất theo tỉ lệ phần trăm, bao gồm chuyên gia A.I và học máy, chuyên gia dữ liệu lớn, kỹ sư công nghệ tài chính... Báo cáo của mạng xã hội việc làm LinkedIn cho thấy chuyên gia tư vấn A.I đã chính thức trở thành một trong những công việc có mức thu nhập cao nhất trong năm nay, với mức trung bình là 113.566 USD/năm. Đối với các tổ chức, chuyên gia tư vấn A.I không chỉ là nhà giải pháp mà còn là động lực tăng trưởng. Các công việc trong ngành chuyển đổi năng lượng và xanh cũng sẽ tăng trưởng nhanh chóng, bao gồm kỹ sư năng lượng tái tạo, kỹ sư môi trường, chuyên gia xe tự hành và xe điện.

Về mặt số lượng tuyệt đối, mức tăng trưởng việc làm lớn nhất dự kiến ở các công việc tạo nên cốt lõi của nhiều nền kinh tế. Những người làm nghề nông sẽ có mức tăng trưởng lớn nhất, với 35 triệu việc làm mới dự kiến vào năm 2030. Điều này được thúc đẩy bởi xu hướng chuyển đổi xanh và những nỗ lực gia tăng nhằm giảm lượng khí thải carbon và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ngoài ra, các công việc liên quan đến an ninh như chuyên gia quản lý an ninh và nhà phân tích an ninh thông tin dự kiến tăng do sự phân mảnh địa chính trị gia tăng. 

So với nhiều nền kinh tế phát triển, Việt Nam chỉ đang ở giai đoạn đầu của chuyển đổi xanh, kinh tế xanh. Bắt đầu từ các công ty đa quốc gia và tập đoàn lớn của Việt Nam, ngày càng nhiều doanh nghiệp và nhà quản lý nhận thức rõ hơn về ý nghĩa của việc chuyển đổi xanh, đồng thời thực sự triển khai các chiến lược phát triển bền vững và xây dựng các vị trí việc làm xanh trong tổ chức, đặc biệt khi Việt Nam đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng của nền kinh tế toàn cầu.

ManpowerGroup cho biết, Việt Nam cũng trở thành “ngôi nhà thứ 2” của rất nhiều tập đoàn, công ty đa quốc gia khi được lựa chọn làm địa điểm để đặt nhà máy hay chi nhánh. Nhiều công ty vốn đã nằm trong chuỗi cung ứng và đã có sẵn các tiêu chuẩn về bền vững theo quy mô tập đoàn - thường là cao hơn tiêu chuẩn các công ty của Việt Nam đang áp dụng. Điều này cũng làm tăng chuẩn mực và góp phần nâng cao nhận thức về các chứng chỉ, tiêu chuẩn cho doanh nghiệp và người lao động.

Theo số liệu thống kê về tuyển dụng việc làm xanh mà ManpowerGroup Việt Nam đã tuyển trong giai đoạn 2023-2024, nhu cầu tuyển dụng việc làm xanh hiện cao nhất trong lĩnh vực sản xuất (33%), theo sau lần lượt là các ngành như khoa học đời sống và chăm sóc sức khỏe, công nghệ, năng lượng, giao thông vận tải và logistics, nông nghiệp... Bên cạnh đó, nhiều ngành cũng đang định hướng chuyển đổi xanh. 

Khảo sát toàn cầu của ManpowerGroup hé lộ 70% doanh nghiệp toàn cầu đã hoặc đang có kế hoạch tuyển dụng nhân lực xanh. Riêng tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, hiện chỉ có 9% doanh nghiệp có đủ nhân lực để đạt được các mục tiêu ESG.

“Do vậy, chúng tôi tin rằng xu hướng việc làm xanh tại Việt Nam sẽ càng mạnh mẽ hơn trong thời gian tới, đòi hỏi số lượng lớn nhân lực xanh có chuyên môn trong các lĩnh vực”, bà Nguyễn Thu Trang nhận xét.

Giám đốc Thương hiệu của ManpowerGroup lưu ý một xu hướng khác cũng ngày càng rõ nét tại Việt Nam là việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như A.I và tự động hóa vào các hoạt động của doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp tăng hiệu quả sản xuất và giảm chi phí vận hành, mà còn mở ra nhiều cơ hội mới trong việc phát triển sản phẩm và dịch vụ.

Hiện tại, rất nhiều công việc đã có thể thực hiện bằng A.I và máy móc mà không cần đến nhiều nguồn lực con người như tư vấn và chăm sóc khách hàng (thông qua chatbot), phân tích dữ liệu hay thậm chí cả sản xuất, chế biến... “Do vậy, trong thời gian tới, nhiều khả năng một số ngành vốn trước nay phụ thuộc nhiều vào sức người như sản xuất công nghiệp, nông nghiệp hay logistics sẽ giảm nhu cầu tuyển dụng”, vị lãnh đạo ManpowerGroup kết luận.

Đáng lưu ý, việc áp dụng công nghệ không chỉ dừng lại trong các công đoạn sản xuất với những nhiệm vụ mang tính chất lặp đi lặp lại mà sẽ được triển khai trong mọi khâu vận hành của doanh nghiệp, ví dụ cả khối văn phòng hay hoạt động hành chính, nhân sự. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất mà còn đem lại nhiều giá trị khác, ví dụ như nâng cao kỹ năng cho người lao động hay giữ chân người tài. Khảo sát xu hướng tuyển dụng quý IV/2024 của ManpowerGroup cho biết có đến 43% doanh nghiệp trên toàn cầu thực hiện cập nhật và cải thiện các công cụ công nghệ tại nơi làm việc như một trong các chiến lược để giữ chân người lao động.

Tại Việt Nam, ông Phan Thanh Hiền, Giám đốc Sản phẩm và Công nghệ của Navigos Group, cho biết nhu cầu tuyển dụng nhân sự mảng A.I đang tăng cao, với mức lương hấp dẫn và ưu tiên các kỹ năng lập trình, xử lý dữ liệu và ứng dụng A.I thực tiễn. Phần lớn doanh nghiệp sẵn sàng trả mức lương cho ứng viên mảng A.I cao hơn so với các vị trí khác. Cụ thể, 43,7% doanh nghiệp tiết lộ rằng mức lương họ chi trả cho nhân sự mảng A.I cao hơn từ 10-20% và 18,4% phản hồi rằng mức lương nhân sự A.I của họ cao hơn từ 20-50%. Điều này phản ánh rõ ràng giá trị và nhu cầu ngày càng tăng đối với nhân sự A.I.

Chuẩn bị cho xu hướng mới

Theo WEF, để chuẩn bị cho những thay đổi đáng kể trên thị trường việc làm, lực lượng lao động cần tập trung vào việc đào tạo lại và nâng cao kỹ năng, cũng như thích ứng với các chiến lược mới về lực lượng lao động mà các nhà tuyển dụng đang triển khai. Một bộ phận đáng kể lực lượng lao động sẽ cần được đào tạo: nếu lực lượng lao động trên thế giới bao gồm 100 người, thì đến năm 2030 sẽ có 59 người cần được đào tạo.

Người lao động cần phát triển các kỹ năng có liên quan đến vai trò công việc mới nổi, đặc biệt trong các lĩnh vực như A.I và dữ liệu lớn, hiểu biết về công nghệ và các kỹ năng lấy con người làm trung tâm.

Nhà quản lý của ManpowerGroup cho rằng bất kể là những người sắp tham gia vào thị trường hay đang ở trong thị trường lao động đều cần đến 3 kỹ năng chính: kỹ năng xanh, kỹ năng số hóa và kỹ năng ngoại ngữ. Theo ManpowerGroup, kỹ năng xanh là những kiến thức, kỹ năng mềm và kiến thức chuyên môn, giá trị và thái độ cần thiết để sống, phát triển và hỗ trợ một xã hội bền vững, sử dụng tài nguyên hiệu quả. 

Các công nghệ không chỉ được ứng dụng ngày một mạnh mẽ trong mọi công việc, ngành nghề mà còn liên tục cập nhật và đổi mới. Người lao động cần học cách sử dụng cũng như thích nghi nhanh chóng để theo kịp yêu cầu của công việc, tiếp cận được nhiều cơ hội phát triển nghề nghiệp.

Người lao động Việt Nam cũng cần chú trọng trau dồi kỹ năng ngoại ngữ. Theo phân tích từ Hướng dẫn lương 2025 của ManpowerGroup Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn với thế giới, ngày càng nhiều nhà tuyển dụng yêu cầu nhân viên thành thạo ít nhất một ngoại ngữ, ngoài các kỹ năng chuyên môn. Bên cạnh tiếng Anh, các ngôn ngữ như tiếng Trung (trong ngành sản xuất), tiếng Nhật (ngành bất động sản) và tiếng Hàn (ngành thương mại công nghiệp) cũng rất được ưa chuộng.

Ngoài ra, công nghệ hay máy móc càng phát triển đòi hỏi người lao động càng phải sở hữu các kỹ năng mềm vững chắc để làm chủ công nghệ, máy móc cũng như hợp tác hiệu quả hơn trong môi trường làm việc hiện đại. Sau nhiều năm khảo sát với các doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực trên toàn cầu, báo cáo của ManpowerGroup đã chỉ ra Top 5 kỹ năng mềm quan trọng nhất mà người lao động cần có trong bối cảnh hiện nay: kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm; tinh thần trách nhiệm; khả năng lập luận và giải quyết vấn đề; khả năng học hỏi; khả năng thích ứng và phục hồi.

Doanh nghiệp đóng vai trò không nhỏ trong tiến trình chuyển đổi này, vì theo ông Johnathan Ooi, họ cần được hỗ trợ để vượt qua những thay đổi. “Do đó, việc đầu tư vào phát triển kỹ năng và thực hiện những biện pháp ứng phó với các vấn đề khí hậu sẽ không chỉ nâng cao sự hài lòng trong công việc mà còn đảm bảo đáp ứng sự kỳ vọng của nhân viên”, vị lãnh đạo của PwC nhấn mạnh. 

Có thể bạn quan tâm 

Chuỗi cung ứng thích nghi