“Bữa ăn rỗng” và quả bom béo phì ở trẻ em

Thừa cân và béo phì ở trẻ em đang trở thành một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng tại Đông Á và Thái Bình Dương. Báo cáo mới nhất của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về xu hướng tiêu thụ thực phẩm kém lành mạnh, cho thấy tỉ lệ trẻ em thừa cân và béo phì tại khu vực này đã tăng hơn gấp đôi trong hai thập kỷ qua, hiện ảnh hưởng đến hơn 113 triệu trẻ em và thanh thiếu niên.

Báo cáo “Xoay chuyển tình thế về thừa cân ở trẻ em tại Đông Á và Thái Bình Dương - Xây dựng môi trường thực phẩm tốt hơn cho trẻ em” cho biết tình trạng thừa cân đã ở mức đáng lo ngại trên toàn khu vực. Cứ bốn trẻ em thừa cân toàn cầu thì có một em sinh sống tại đây. Đây là sự đảo chiều đáng lo ngại, bởi suy dinh dưỡng không biến mất mà đang chuyển sang dạng mới. Béo phì, vốn nguy hiểm hơn, khi tỉ lệ trẻ béo phì tăng gần gấp đôi tỉ lệ trẻ nhẹ cân.

Tình trạng này không chỉ là vấn đề cá nhân mà đã trở thành gánh nặng lớn. UNICEF cho biết hơn 15% trẻ em và thanh thiếu niên ở 30 trong số 33 quốc gia trong khu vực bị ảnh hưởng. Béo phì tác động tiêu cực đến sức khỏe, khả năng học tập của trẻ, đồng thời tạo ra áp lực khổng lồ lên gia đình, hệ thống y tế và nền kinh tế. 

Theo bà Catherine Russell, Giám đốc Điều hành UNICEF, thực phẩm siêu chế biến đang dần thay thế rau quả và protein trong khẩu phần của trẻ em, trong khi dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển thể chất, trí tuệ và sức khỏe tinh thần. Nếu không có hành động kịp thời, chi phí do béo phì gây ra có thể chiếm tới 2% GDP ở hầu hết các quốc gia Đông Á và Thái Bình Dương vào năm 2030.

Mặt khác, bà June Kunugi, Giám đốc UNICEF khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết trẻ em liên tục bị “bao vây” bởi thực phẩm không lành mạnh, trong khi đáng lẽ các em có quyền được hưởng thực phẩm bổ dưỡng.

Nguyên nhân gốc rễ đến từ sự thay đổi môi trường thực phẩm và thói quen ăn uống. Các chiến dịch quảng cáo đồ ăn vặt rầm rộ, nhãn mác gây hiểu lầm cùng thói quen “ăn vội, ăn nhanh, ăn đêm” đang thúc đẩy khủng hoảng thừa cân. Y sĩ Dương Thị Hải Anh ví nhiều bữa ăn của trẻ chỉ là “bữa ăn rỗng”, tức chỉ giúp no bụng nhưng thiếu dưỡng chất.

Tại Việt Nam, tốc độ gia tăng thừa cân, béo phì đang tiệm cận các nước phát triển. Tỉ lệ trẻ 5-19 tuổi thừa cân, béo phì tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Đáng chú ý, doanh số bán các thực phẩm không lành mạnh tăng 257% trong giai đoạn 2017-2021, trong khi trẻ tiêu thụ trung bình 30-40g đường/ngày, vượt xa khuyến nghị của WHO (dưới 25g/ngày). Trẻ em đô thị dành 4-6 giờ mỗi ngày cho các hoạt động ít vận động như xem TV, dùng thiết bị điện tử, cũng là một nguyên nhân dẫn đến sự tăng lên của bệnh “người lớn” ở trẻ nhỏ, từ mỡ máu cao, gút đến đột quỵ.

Mặc dù Việt Nam cũng đã phê duyệt thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, dự kiến đạt 10% vào năm 2028, nhưng các chuyên gia cho rằng giải pháp then chốt nằm ở “mặt trận” trường học. Hiện chỉ khoảng 50% trường mầm non và 30% trường tiểu học tổ chức bữa ăn cho học sinh, trong khi căng tin và quán gần trường thường bán đồ ăn nhanh, đồ uống có đường.

Giới chuyên môn cho rằng béo phì ở trẻ em chính là “quả bom nổ chậm” cho gánh nặng bệnh không lây nhiễm trong tương lai, bào mòn sức khỏe và năng suất lao động quốc gia. Để xoay chuyển tình thế, theo bà Kunugi, cần xây dựng môi trường thực phẩm lành mạnh, luật hóa chính sách dinh dưỡng và kiểm soát quảng cáo thực phẩm kém chất lượng, những chìa khóa bảo vệ thế hệ trẻ khỏi cuộc khủng hoảng sức khỏe đang leo thang.

Có thể bạn quan tâm:

Robot xã hội và xã hội già hóa