Tăng bộ đệm giảm áp lực nợ xấu

Trước áp lực của đại dịch COVID-19 lên nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước gần đây đã ban hành Thông tư số 01/2020/TT-NHNN, quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng do dịch COVID-19, từ đó giúp các ngân hàng tránh được cú sốc từ nợ xấu, tạo dư địa tăng trưởng cho vay tín dụng.

Tuy nhiên, do lo sợ Thông tư 01 hết hạn và gây ra tác động xấu, từ cuối năm 2020, nhiều tổ chức tín dụng đã đẩy mạnh các biện pháp dự phòng rủi ro, giảm tốc độ tái cơ cấu nợ. Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tính đến giữa tháng 11.2020, tổng dư nợ được tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ chỉ đạt 341.800 tỉ đồng, không tăng nhiều so với tháng 9.

Các ngân hàng cũng gấp rút giảm áp lực nợ xấu. Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), trong bối cảnh dịch bệnh được kiểm soát tốt và doanh nghiệp có thể trả nợ trở lại, các ngân hàng đã đẩy mạnh xử lý nợ xấu trong quý IV/2020, khiến tỉ lệ nợ xấu trong hệ thống đạt 1,34%, giảm 44 điểm cơ bản so với cùng kỳ. Tỉ lệ bao phủ nợ xấu của ngành ngân hàng đang ở mức 109,1%, tăng 19,6% so với cùng kỳ. Trong đó, Vietcombank, ACB và Techcombank có mức trích lập cao nhất, lần lượt đạt 370,4%, 160,3% và 171%. Hầu như các ngân hàng đều đã chuẩn bị cho các kịch bản xấu khi Thông tư 01 hết hạn.

Gần đây, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư số 03/2021/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 01/2020/TT-NHNN. Theo đó, cho phép tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ đối với các khoản nợ phát sinh nghĩa vụ trả nợ gốc và/hoặc lãi trong khoảng thời gian từ 23.1.2020 đến 31.12.2021. Trước đó, Thông tư 01/2020 chỉ cho phép tái cơ cấu với các khoản nợ phát sinh nghĩa vụ từ 23.1.2020 đến sau 3 tháng từ ngày Thủ tướng công bố hết dịch.

Công ty Chứng khoán VNDirect cho rằng Thông tư 01 đã gây khó khăn cho tổ chức tín dụng khi xác định các khoản nợ đủ điều kiện để tái cơ cấu, cũng như theo dõi và hạch toán trong kế toán khi ngày lấy mốc có thể không trùng với kỳ hạch toán kế toán của ngân hàng.

Ngoài ra, Thông tư 03 còn quy định thời gian cơ cấu lại thời hạn trả nợ (kể cả trường hợp gia hạn nợ) không vượt quá 12 tháng kể từ ngày tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ. Đồng thời, việc thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho khách hàng thực hiện đến 31.12.2021.

Quan trọng hơn, để tránh cú sốc do việc trích lập nợ tái cơ cấu gây ra, Ngân hàng Nhà nước cho phép các ngân hàng trích lập dự phòng với các khoản nợ được tái cơ cấu theo lộ trình 3 năm 2021-2023. Theo đó, số tiền dự phòng cụ thể phải trích bổ sung được tính bằng hiệu số giữa mức dự phòng cụ thể phải trích lập đối với toàn bộ dư nợ khách hàng nếu không tái cơ cấu và số trích lập trên dư nợ được cơ cấu của khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19. Trong đó, tổ chức tín dụng phải trích tối thiểu 30% số tiền dự phòng cụ thể phải trích bổ sung vào thời điểm 31.12.2021, sau đó tăng lên 60% vào 31.12.2022 và 100% vào 31.12.2023.

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tính đến giữa tháng 11.2020, tổng dư nợ được tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ chỉ đạt 341.800 tỉ đồng, không tăng nhiều so với tháng 9.

Theo VNDirect, Thông tư 03 sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp thuận lợi hơn trong việc phục hồi kinh doanh, đặc biệt việc bổ sung quy định phân bổ trích lập dự phòng nợ xấu dần trong 3 năm sẽ giảm bớt chi phí dự phòng cho ngân hàng. VNDirect kỳ vọng chi phí dự phòng của các ngân hàng sẽ không tăng quá mạnh trong năm 2021, từ đó giúp các ngân hàng thương mại có dư địa cho thu nhập giữ lại để hỗ trợ tăng cường an toàn vốn và thúc đẩy cho vay phục vụ kinh doanh sản xuất. Theo đó, VPBank, BIDV và HDBank sẽ là 3 ngân hàng được hưởng lợi nhiều nhất từ Thông tư 03.

Với mô hình cho vay chủ yếu là tài chính tiêu dùng, VPBank đã thực hiện tái cơ cấu với số dư nợ 28.000 tỉ đồng, tương đương 9,6% tổng dư nợ. Cùng với tỉ lệ nợ xấu cao nhất ngành, áp lực về dự phòng với Ngân hàng khi số nợ tái cơ cấu hết thời gian được gia hạn là rất lớn. Vì vậy, việc giãn lộ trình trích lập dự phòng với số nợ tái cơ cấu sẽ tạo nền tảng cho VPBank củng cố lợi nhuận, cải thiện chất lượng tài sản.

Trong khi đó, BIDV có giá trị nợ tái cơ cấu gần 30.000 tỉ đồng, cao gấp 5 lần so với các ngân hàng còn lại, cùng với chi phí dự phòng luôn chiếm tỉ lệ cao trong tổng thu nhập hoạt động (47%), VNDirect kỳ vọng Thông tư mới ban hành sẽ giải tỏa nhiều áp lực về chi phí dự phòng cho BIDV. Đối với HDBank, tỉ lệ nợ tái cơ cấu và nợ xấu/tổng dư nợ hiện ở mức 4,7%, chỉ xếp sau VPBank. Do đó, Thông tư sửa đổi sẽ giúp HDBank cải thiện chất lượng tài sản và tạo dư địa tăng trưởng lợi nhuận.

Ngoài việc hưởng lợi khi Thông tư 03 được áp dụng, ngành ngân hàng cũng được dự báo có triển vọng tích cực khi bối cảnh vĩ mô đang rất ổn định. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, GDP quý I/2021 ước tăng 4,48% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn tốc độ tăng 3,68% của quý I/2020. Quan trọng hơn, CPI quý I/2021 chỉ tăng 0,29%, mức tăng thấp nhất trong 20 năm qua. Mức lạm phát thấp giúp giải tỏa bớt áp lực tăng lãi suất nhanh của Ngân hàng Nhà nước, giúp tỉ lệ thu nhập lãi thuần (NIM) của các ngân hàng tiếp tục duy trì ở mức cao. Do đó, hầu hết các ngân hàng đều đặt mục tiêu tăng trưởng lợi nhuận năm nay rất cao, trên 20%.

Ở góc nhìn dài hạn hơn, dù cho rằng mặt bằng lãi suất sẽ vẫn ổn định, Công ty Chứng khoán SSI cũng không loại trừ khả năng lãi suất sẽ tăng trong nửa cuối năm nay. “Hoạt động kinh tế sôi động hơn sẽ khiến cầu tín dụng và lạm phát tăng cao hơn trong nửa cuối năm 2021 khiến lãi suất tiền gửi gia tăng. Chúng tôi cho rằng mặt bằng lãi suất tiền gửi vẫn tiếp tục ổn định trong hầu hết quý II/2021 nhưng có thể tăng từ 30-50 điểm cơ bản trong nửa cuối năm nay. Lãi suất cho vay đối với một số lĩnh vực ưu tiên có thể điều chỉnh giảm nhẹ ở một vài ngân hàng nhưng về cơ bản mặt bằng lãi suất chung sẽ vẫn ổn định”, SSI nhận định.