Dư thừa gạo “châm ngòi” cuộc chiến giá khốc liệt giữa nhiều nước châu Á

Giá lúa mì và ngô tăng do cuộc chiến Nga-Ukraine đã tác động đến người tiêu dùng trên khắp thế giới và khiến nhiều người gặp khó khăn khi mua lương thực. Nhưng tại châu Á, nhiều quốc gia lại đang dư thừa gạo, điều có thể giáng một đòn mạnh vào thu nhập từ xuất khẩu của họ.

Thái Lan đứng đầu danh sách các quốc gia phải đối mặt với tình trạng dư thừa này, bởi vụ mùa bội thu do thời tiết thuận lợi. Các quốc gia còn lại trong khu vực cũng đang trong cuộc chiến giá gạo khốc liệt, khi phải tìm kiếm người mua cho lượng lúa gạo tồn kho khổng lồ.

Ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, chia sẻ: “Vụ mùa bội thu ở một số quốc gia, đặc biệt là Ấn Độ và Pakistan, cho phép các nhà xuất khẩu chủ chốt cạnh tranh bằng cách chào bán với giá thấp.”

Giá gạo - lương thực chính ở châu Á - không giống như giá của các mặt hàng lương thực thiết yếu khác. Gạo Thái với mức giá 420 USD/tấn, đã giảm vài phần trăm so với mức hồi đầu năm và mức sau khi cuộc xung đột Ukraine nổ ra hồi cuối tháng 2. Cạnh tranh gay gắt về giá đồng nghĩa là bên mua có thể mua được hàng với giá thấp hơn.

Cả giá lúa mì và ngô đều tăng hơn 40% do các cảng của Ukraine bị chặn xuất khẩu, còn Ấn Độ cấm xuất khẩu lúa mì để ưu tiên nội địa trong bối cảnh thời tiết nắng nóng làm gián đoạn hoạt động sản xuất trong nước. Các cuộc đàm phán để chấm dứt việc phong tỏa và mùa màng bội thu ở những nơi khác đã khiến giá giảm mạnh trong những tuần gần đây nhưng lúa mì vẫn tăng 15% so với một năm trước.

Những bao gạo dư thừa được chất thành đống tại nhà sản xuất gạo Nonghyup, Hàn Quốc. Ảnh: YONHAP.

Mặc dù cấm xuất khẩu lúa mì, Ấn Độ đang cố gắng bán nhiều gạo hơn ra nước ngoài. Cái nôi xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới đã bán trung bình 22 triệu tấn gạo trong vài năm qua, gần bằng một nửa lượng gạo được giao dịch trên toàn thế giới.

Cuộc cạnh tranh về giá vốn đã rất khốc liệt. Theo các thương nhân, Ấn Độ có thể chào giá thấp tới 343 USD/tấn, thấp hơn nhiều so với mức 388 USD của Pakistan và 418 USD của Việt Nam. Thái Lan đưa ra mức giá 420 USD do chi phí sản xuất cao hơn.

"Sẽ là một năm thảm họa nữa vì chúng tôi không biết giá gạo sẽ lao dốc đến mức nào", một nhà xuất khẩu gạo cho biết. "Điều đó sẽ buộc chính phủ Thái Lan ban hành các kế hoạch can thiệp giá để hỗ trợ nông dân." Giới phân tích nhận định, trong bối cảnh Thái Lan chuẩn bị bước vào cuộc tổng tuyển cử năm tới, điều quan trọng với Chính phủ nước này là đảm bảo làm yên lòng hơn 4 triệu gia đình nông dân. Hệ quả của việc này là các nhà xuất khẩu Thái Lan khó có thể bán gạo với giá thấp hơn khi mà giá ở trong nước đang được hỗ trợ. Và việc này sẽ làm giảm thị phần toàn cầu của quốc gia này.

Lượng gạo tồn kho cho đến thời điểm này đang cao nhất trong vòng nhiều năm trở lại đây, nhiều hơn ⅓ lượng cầu hàng năm. Sự sụt giảm của giá lúa mì và ngô trong những tuần gần đây  đã làm phai nhạt dần những nhận định rằng gạo có thể trở thành mặt hàng lương thực chủ lực thay thế - điều có thể giúp làm giảm lượng gạo tồn kho.

Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều đồng ý rằng giá gạo sẽ duy trì ở mức thấp, bởi tình trạng thiếu phân bón được dự báo sẽ nóng lên trong thời gian tới.

Bởi Nga là nước xuất khẩu nitơ lớn nhất thế giới, lớn thứ hai về kali và thứ ba về phốt pho - đây đều là những thành phần chính để sản xuất phân bón, hiện đã khó kiếm và đắt hơn do các lệnh trừng phạt quốc tế.

Ông Akio Shibata, chủ tịch Viện Nghiên cứu Tài nguyên Thiên nhiên ở Nhật Bản, cảnh báo rằng châu Á không thể tiếp tục lạc quan về nguồn cung mặt hàng chủ lực của mình. Ông nói: “Nếu giá phân bón tiếp tục tăng và nguồn cung bị gián đoạn, giá gạo có thể sẽ nối bước giá lúa mì và ngô.”

Và khi đó, một lần nữa Thái Lan sẽ “đứng mũi chịu sào”. Nông dân Thái Lan thường dựa vào thuốc trừ sâu và phân bón hóa học đắt tiền, nước này nhập khẩu khoảng bốn triệu tấn phân bón hàng năm - khác biệt so với các đối thủ như Việt Nam và Ấn Độ. Việt Nam đã dành nhiều năm để phát triển các giống lúa mới và kỹ thuật trồng lúa giúp cắt giảm chi phí sản xuất, trong khi Ấn Độ và Pakistan trồng lúa ở những khu vực rộng lớn nhằm tận dụng lợi thế về quy mô và chi phí lao động rẻ..

Do đó, năng suất lúa của Thái Lan vẫn ở mức thấp, với năng suất 454 kg mỗi 0,16 ha, thấp hơn nhiều so với mức 803 kg mỗi 0,16 ha của Việt Nam. Sự gián đoạn nguồn cung phân bón có thể làm giảm năng suất của nông dân Thái Lan.

Chính phủ hồi tháng 6 đã thông qua kế hoạch cho phép các nhà đầu tư Thái Lan và nước ngoài phát triển mỏ kali đầu tiên trong nước để tự sản xuất phân bón. Tuy nhiên, sẽ mất nhiều năm trước khi mỏ đầu tiên có thể đi vào hoạt động.

Ông David Beasley, giám đốc điều hành của Chương trình Lương thực Thế giới, cho biết tình trạng thiếu phân bón có thể làm giảm năng suất lúa trong khu vực và đợt tăng giá đột biến lên đến 1.000 USD/ tấn như năm 2007-2008, sau đợt hạn hán ở Ấn Độ, có thể lặp lại.

Có thể bạn quan tâm:

 Mặc nguy cơ suy thoái, châu Âu tăng lãi suất lần đầu tiên sau 11 năm

Nguồn Nikkei Asia