Bước ngoặt của thị trường vàng

Thị trường vàng Việt Nam, sau những tranh luận quyết liệt, cuối cùng đã đứng trước ngưỡng cửa của một cuộc đại phẫu chính sách. Suốt 12 tháng qua, trong khi giá vàng thế giới tăng 56%, giá vàng trong nước lại phi mã tới 80%. 

Cơ chế thị trường trở lại 

“Quá lãi!”, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính - Bất động sản Toàn cầu, đã phải cảm thán như vậy. Ông đồng thời lý giải cho tình trạng người dân xếp hàng mua vàng hay tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) vì e rằng mình đã bỏ qua cơ hội đầu tư siêu lợi nhuận này. Tuy nhiên, thời kỳ vàng được coi là siêu lợi nhuận do chênh lệch giá cũng có thể sớm được điều chỉnh. Giá vàng thế giới đã bật lên quanh mức 4.000 USD/ounce, có lúc lên tới 4.200 USD/ounce đã kéo theo giá vàng miếng trong nước chạm mức kỷ lục khoảng 154 triệu đồng/lượng, phản ánh tác động kép từ biến động quốc tế và đặc thù thiếu nguồn cung của thị trường nội địa.

Việc chấm dứt cơ chế Nhà nước độc quyền thương hiệu vàng miếng, mở rộng đối tượng sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu vàng miếng và nhập khẩu vàng nguyên liệu, cùng với kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng không chỉ là một thay đổi kỹ thuật mà là một bước ngoặt lớn. Nghị định 232/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ tháng 10/2025, được kỳ vọng sẽ giải quyết căn bản tình trạng mất cân đối cung - cầu.

Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi, nhận định, đây là bước điều chỉnh mang tính chiến lược, hướng đến một thị trường minh bạch, ổn định và hài hòa hơn với hệ thống tài chính quốc gia. Khi các ngân hàng có năng lực được phép sản xuất, nhập khẩu và phân phối, thị trường sẽ hình thành một “kho” cung chính quy, giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung hạn chế. Quan trọng hơn, “giới hạn trạng thái vàng 5% tạo dư địa cho ngân hàng chủ động cân đối tồn kho, đáp ứng cầu thị trường và góp phần thu hẹp chênh lệch giữa giá trong nước và quốc tế. Đây là bước đi thận trọng nhưng cần thiết để tăng khả năng điều tiết thị trường”, ông Huy nêu ý kiến.

Khi nguồn cung được cải thiện và thị trường vận hành theo cơ chế thị trường hơn, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới được dự kiến sẽ thu hẹp đáng kể. Sự tham gia sâu hơn của các doanh nghiệp và ngân hàng đủ điều kiện sẽ tạo ra cạnh tranh lành mạnh, mang lại lợi ích trực tiếp cho người tiêu dùng.

Chênh lệch giá hồi quy 

Hiện các định chế tài chính lớn trên thế giới đều chung dự báo giá vàng sẽ tiếp tục bứt phá trong năm 2026, với đà tăng có thể kéo dài thêm 2 năm nữa. Cũng có những chuyên gia nhận định, đợt tăng giá gần đây nhất của vàng “giống như một bong bóng đang trong giai đoạn cuối” khi tâm lý FOMO vẫn đang chiếm ưu thế.

Dù diễn biến thế nào, tại Việt Nam, kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng (trước mắt là sàn vàng hàng hóa) được xem là giải pháp căn cơ để minh bạch hóa giao dịch, tạo môi trường kinh doanh rõ ràng và công bằng. Đã có 3 mô hình cho ý tưởng này: thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia; cho phép đưa vàng vào giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa; thành lập sàn giao dịch vàng trong trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
“Một sàn vàng vận hành đúng chuẩn sẽ giúp giám sát giao dịch theo thời gian thực, mức độ biến động, rủi ro thị trường. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước có thể can thiệp bằng các công cụ thị trường khi cần thiết, như áp trần vị thế, giới hạn giao dịch hoặc triển khai biện pháp phòng ngừa rủi ro”, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhận định.

Đáng chú ý, tham vọng lớn nhất của sàn vàng là huy động nguồn lực vàng trong dân. Ước tính 400-500 tấn vàng đang nằm trong dân. Nhiều năm qua, rất nhiều ý tưởng, đề xuất được đưa ra để tận dụng được kho vàng này. Tất cả chỉ khả thi nếu xây dựng được niềm tin thị trường, sàn vàng cùng với các sản phẩm đầu tư an toàn có thể là công cụ hữu hiệu để huy động nguồn lực khổng lồ này vào sản xuất, kinh doanh. 

Trong ngắn hạn, việc cấp phép sản xuất và nhập khẩu vàng sẽ được triển khai, giúp giá vàng trong nước tiến gần hơn với giá thế giới. Các biện pháp can thiệp thị trường kiểu “đấu thầu” hay “bán trực tiếp” có thể không còn cần thiết hoặc ít phát huy tác dụng. Thách thức lúc này đổ dồn vào cơ quan quản lý. Việc thị trường mở rộng sẽ buộc các cơ quan phải đối mặt với khó khăn trong việc kiểm soát chặt chẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh và đặc biệt là phòng, chống rửa tiền. Song song đó, các bước chuẩn bị cho việc thành lập sàn vàng sẽ được đẩy nhanh với sự hỗ trợ và trao đổi kinh nghiệm quốc tế.

Trong dài hạn, thị trường vàng sẽ chuyển sang giai đoạn phát triển bền vững, minh bạch và chuyên nghiệp hơn. Vai trò độc quyền của SJC sẽ dần kết thúc, nhường chỗ cho nhiều thương hiệu vàng miếng cạnh tranh được Ngân hàng Nhà nước cấp phép. Nếu sàn giao dịch vàng (hàng hóa và sau này là phái sinh) được vận hành thành công, nó sẽ trở thành trụ cột giúp thị trường vàng Việt Nam liên thông với thế giới. Vàng sẽ trở thành một kênh đầu tư và tích trữ chính thống và an toàn hơn, hoàn thành mục tiêu quan trọng nhất: ổn định vĩ mô và đưa thị trường vàng trở về đúng bản chất là hàng hóa tài chính.