Sức bật mới của phim cách mạng

Tử Chiến Trên Không do Galaxy phát hành và hợp tác sản xuất đã đạt doanh thu kỷ lục sau 11 ngày công chiếu là 173 tỉ đồng (tính đến trưa ngày 30/9). Bộ phim kéo khán giả tới rạp không chỉ nhờ kỹ xảo không chiến lần đầu xuất hiện trong điện ảnh Việt mà còn bởi cách kể chuyện hiện đại, không tô vẽ. “Những trường đoạn không chiến ngoạn mục và thiết kế âm thanh đạt chuẩn Hollywood là yếu tố then chốt giúp phim bứt phá tại các cụm rạp Việt Nam”, trang Screen Daily đánh giá.  

Chuyển dịch tư duy: từ tuyên truyền đến chiều sâu con người

Thành công của bộ phim này không phải là hiện tượng đơn lẻ mà là điểm sáng mới nhất trong sự chuyển mình của dòng phim chiến tranh - cách mạng Việt Nam hiện nay. Giới làm phim và các nhà phê bình đều đồng thuận rằng phim chiến tranh Việt Nam đang bước ra khỏi mô-típ tuyên truyền, hướng đến khai thác số phận cá nhân và cảm xúc. Đạo diễn Phan Đăng Di bổ sung: “Bộ phim mang lại cảm giác rất đời, không tô vẽ anh hùng mà để chiến tranh tự nói. Đây là bước tiến đáng kể để điện ảnh Việt tìm được tiếng nói riêng với đề tài lịch sử”. 

Tạp chí Variety (Mỹ) đánh giá tại Liên hoan phim Venice: “The Tunnels (Địa Đạo) pha trộn căng thẳng ngột ngạt của một phim giật gân chiến tranh với nỗi tuyệt vọng lặng lẽ của lính Mỹ, cho thấy sự trưởng thành của Việt Nam trong cách kể chuyện chiến tranh”. 

Nếu Địa Đạo gây tiếng vang quốc tế, Mưa Đỏ của Đặng Thái Huyền lại chứng minh sức mạnh nội lực. Phó Giáo sư - Tiến sĩ Trần Luân Kim nhận định: “Phim nữ đạo diễn nhưng khai thác chiến trường với góc nhìn mềm mại mà không kém dữ dội. Mưa Đỏ chứng minh điện ảnh chiến tranh Việt không chỉ là sân chơi của nam giới”. Các nhà phê bình cũng khen ngợi cách Đặng Thái Huyền đặt câu hỏi về mất mát và hy sinh thay vì chỉ khắc họa chiến thắng.

Những thành công này cho thấy một xu hướng rõ rệt: điện ảnh chiến tranh Việt đang chuyển từ “phim nhiệm vụ” sang “phim nghệ thuật - thị trường”, dung hòa yếu tố thương mại và giá trị nhân văn.

Công thức truyền thông, khán giả trẻ và bản sắc Việt

Điểm chung của Địa Đạo, Mưa Đỏ và Tử Chiến Trên Không là chiến lược tiếp thị thông minh. Nhà sản xuất Trần Thị Bích Ngọc nhận định: “Khán giả trẻ là lực lượng chính kéo doanh thu. Họ đến rạp vì tò mò về một phim chiến tranh không “lên gân”’ mà kể chuyện đời thường. Truyền miệng trên mạng xã hội giúp phim trụ rạp lâu”. 

Với Địa Đạo, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên áp dụng phát hành song song trong và ngoài nước, tận dụng hiệu ứng “phim Việt đi Venice” để thổi bùng niềm tự hào quốc gia. Tạp chí Variety xác nhận: “Khởi chiếu Venice và sớm nhận được lời khen đã mang lại hào quang danh giá, kéo doanh thu nội địa vượt xa mức thường thấy của phim chiến tranh”. 

Mưa Đỏ lại chọn cách tiếp cận cộng đồng cựu chiến binh, tổ chức chiếu thử ở các tỉnh miền Bắc. Đạo diễn Đặng Thái Huyền cho biết chính các cựu chiến binh trở thành “đại sứ truyền miệng” đắc lực. Asian Movie Pulse đánh giá: “Festival buzz và câu chuyện đạo diễn nữ giúp Mưa Đỏ vượt qua thị trường khu vực, biến một phim chiến tranh giàu nghệ thuật thành cú hích thương mại”. 

Sau 3 cú hích kể trên, hàng loạt dự án mới đang khởi động, cho thấy sức hút bền bỉ của đề tài lịch sử. Trong đó, Điện Biên 1954 (đạo diễn Lưu Huỳnh) tái hiện chiến dịch Điện Biên Phủ bằng định dạng IMAX, dự kiến phát hành năm 2026; Đường Trường Sơn - Huyền Thoại (Victor Vũ) hợp tác với Galaxy Studio và CJ ENM Vietnam, ngân sách 4 triệu USD, dùng VFX (hiệu ứng hình ảnh) tái hiện Trường Sơn 1968, dự kiến ra mắt cuối năm 2026; Sông Thống Nhất (Phan Gia Nhật Linh) kể về câu chuyện tình chia cắt 2 miền Nam - Bắc, bối cảnh miền Tây 1972... 

Ngoài ra, các dự án arthouse như Đêm Tháng Chạp (Nguyễn Hoàng Điệp) hay Mây Qua Rừng (Phạm Thiên Ân) tiếp tục mở rộng biên độ nghệ thuật, hướng tới Cannes và Berlin. Điểm chung của các dự án này là đầu tư kỹ xảo lớn, hợp tác quốc tế và khai thác góc nhìn cá nhân, đời thường, từ tình yêu, mất mát đến hậu chiến.

Theo Luật Điện ảnh sửa đổi năm 2022 và các nghị định hướng dẫn, Nhà nước tiếp tục coi dòng phim lịch sử - chiến tranh là thể loại trọng điểm với nhiều ưu đãi. Về tài chính, Nhà nước đặt hàng hoặc tài trợ tới 70-100% kinh phí cho dự án đạt tiêu chí; Quỹ Hỗ trợ Phát triển Điện ảnh cấp 1-3 tỉ đồng cho dự án độc lập...

Trên đà này, ông Vi Kiến Thành, nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh, khẳng định: “Chúng tôi xem dòng phim lịch sử - chiến tranh không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là cơ hội xây dựng thương hiệu điện ảnh Việt. Cơ chế hỗ trợ hiện nay linh hoạt hơn, ưu tiên cả hãng tư nhân nếu dự án đạt tiêu chí nghệ thuật”. Nhà sản xuất Trần Thị Bích Ngọc cũng cho biết thêm, Quỹ Hỗ trợ mới đã giúp Địa Đạo có thêm kinh phí hậu kỳ quốc tế - điều trước đây hiếm khi xảy ra với phim đề tài cách mạng.

Điện ảnh chiến tranh Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới: dung hòa giữa nghệ thuật và thị trường, truyền thống và công nghệ. Sự bùng nổ phòng vé của dòng phim này không chỉ chứng minh sức hút của kỹ xảo hiện đại mà còn mở ra kỳ vọng về một thế hệ phim lịch sử - cách mạng vừa chạm đến trái tim khán giả, vừa vươn tầm quốc tế.