Mô hình báo chí - công nghệ

NotebookLM của Google có thể thực hiện một loạt tác vụ cho nhà báo như tóm tắt văn bản, tài liệu, tổng hợp dữ liệu cho báo chí điều tra. Các công ty công nghệ như Google, Microsoft, Zoom, Dropbox còn tích hợp tính năng phiên âm và biên dịch vào một loạt công cụ miễn phí và trả phí.

Công cụ trí tuệ nhân tạo (A.I) OpusClip có thể tự động cắt cuộc phỏng vấn dài thành các đoạn video ngắn để tải lên TikTok, YouTube Shorts và Reels. Công cụ này sẽ chọn ra những đoạn video tốt nhất, tự động chuyển tỉ lệ khung hình từ ngang sang dọc, thêm phụ đề và hiệu ứng dành riêng cho mạng xã hội được chọn.

Những công cụ trên tạo ra xu hướng bùng nổ nội dung do A.I sản xuất trên các nền tảng báo chí cũng như thúc đẩy mô hình “cơ quan báo chí - công nghệ” (media-tech). Theo báo cáo Tin tức kỹ thuật số 2025 do Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (Mỹ) khảo sát với 326 nhà lãnh đạo truyền thông từ 51 quốc gia và vùng lãnh thổ, 96% số tòa soạn sẽ tiếp tục sử dụng A.I để làm SEO, dịch tự động, biên tập; 80% sẽ sử dụng A.I để cải thiện và đề xuất nội dung cá nhân hóa; 77% dùng để tạo nội dung và 73% dùng để thu thập tin tức (xác thực thông tin, phát triển báo chí dữ liệu và điều tra)...

Mô hình “cơ quan báo chí - công nghệ” là xu hướng mà nhiều tập đoàn báo chí lớn như New York Times, Washington Post, Bloomberg, Wall Street Journal (Mỹ), South China Morning Post (Hong Kong)... đang hướng tới. Theo đó, báo chí tiếp cận các xu hướng công nghệ mới, sản phẩm mới để phục vụ nhu cầu mới của độc giả, đặc biệt trên thiết bị di động.

Viễn cảnh về một tòa soạn được vận hành gần như hoàn toàn bởi A.I ngày càng hiện hữu. Tại Việt Nam, độc giả đã quen thuộc với điểm tin podcast của nhiều tờ báo như Vietnam Plus, Người Lao Động, VnExpress... với phát thanh viên, MC là A.I. Ứng dụng Robot Journalism còn viết bài tổng hợp thị trường chứng khoán, bản tin tổng hợp thể thao, trắc nghiệm. VnEconomy đã phát triển Askonomy - một trợ lý thông tin kinh tế dựa trên A.I. Hay VTC News đang tích hợp các công cụ A.I vào CMS với dự tính tăng năng suất công việc lên 150% trong sản xuất nội dung và tối ưu SEO.

Nhiều tòa soạn khác cũng đang thử nghiệm và tìm cách tích hợp A.I vào quy trình làm việc, trong đó tập trung vào các lĩnh vực ứng dụng phổ biến như sử dụng A.I để kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp, tóm tắt bài viết hoặc tạo tin tức ngắn (như kết quả thể thao, báo cáo tài chính...); phân tích dữ liệu độc giả để gợi ý bài viết phù hợp với sở thích của độc giả, tăng cường tương tác và thời gian đọc; kiểm duyệt nội dung và chống tin giả...

Cùng với sự bùng nổ A.I, mặt trái của nó cũng ngày càng lan rộng, đặt ra những câu hỏi lớn trong việc phát triển công nghệ này trong báo chí. Báo cáo Tin tức kỹ thuật số 2025 cũng đưa ra cảnh báo về “vũng lầy A.I”. Đó là sự tràn lan của nội dung chất lượng thấp (cả văn bản và hình ảnh) được tạo ra bằng công nghệ A.I tạo sinh (GenAI). Điều này sẽ là mối nguy hiểm cho giá trị đích thực của báo chí.

Ngoài những rào cản trên, tại Việt Nam chưa hoàn thiện khung pháp lý cho A.I trong báo chí để giải quyết các vấn đề liên quan đến bản quyền, trách nhiệm, đạo đức và an toàn thông tin. Nhiều cơ quan báo chí Việt Nam đang sử dụng dịch vụ A.I thuê ngoài. Điều này có thể dẫn đến sự phụ thuộc và khó khăn trong việc kiểm soát hoàn toàn quy trình và dữ liệu.

Tại Hội thảo Khoa học Quốc tế “Báo chí truyền thông trong bối cảnh A.I phát triển” gần đây ở Hà Nội, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhấn mạnh: “A.I không chỉ thay đổi căn bản quy trình sản xuất, phân phối và tiếp nhận thông tin mà còn mở ra những khả năng vượt trội trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền thông. Sự phát triển này cũng đặt ra vấn đề nghiêm trọng về đạo đức nghề nghiệp, pháp lý và an ninh thông tin”.

Do đó, ý kiến của nhiều chuyên gia truyền thông là các tòa soạn cần cân bằng giữa việc ứng dụng A.I để tối ưu hóa hoạt động và việc đảm bảo chất lượng, tính xác thực của thông tin để duy trì niềm tin của độc giả sẽ là bài toán quan trọng trong tương lai.
Ông Lê Anh Văn, Giám đốc Nền tảng VNPT Generative AI, Tập đoàn VNPT, cho biết, để sử dụng hiệu quả A.I, người làm báo cần sử dụng công cụ này một cách thông minh, có kiểm soát, coi A.I chỉ là công cụ chứ không để A.I làm chủ ngòi bút.

Do đó, cần tăng cường hợp tác giữa các cơ quan báo chí, với các công ty công nghệ và các tổ chức quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, phát triển những công cụ A.I chuyên biệt cho báo chí; thử nghiệm và triển khai theo lộ trình: bắt đầu với các ứng dụng A.I đơn giản, từng bước mở rộng sang những tác vụ phức tạp hơn, đồng thời đánh giá hiệu quả và rút kinh nghiệm để tối ưu hóa việc triển khai.

Trên hết, dù ứng dụng A.I, báo chí Việt Nam cần giữ vững giá trị cốt lõi của báo chí: luôn bám sát sứ mệnh chính trị - xã hội, đảm bảo tính khách quan, trung thực, nhân văn và sáng tạo của người làm báo.