Tiki giữa vòng vây tin giả, tin thật

Mới đây, một trang tin nước ngoài đã công bố nguồn tin “từ các nhà đầu tư” rằng ông Trần Ngọc Thái Sơn sẽ rời vị trí Giám đốc Điều hành ở Tiki. Thông tin lập tức được chia sẻ rộng rãi trên các phương tiện truyền thông, các group chat. Không lâu sau đó, mạng xã hội rò rỉ hình ảnh về email được cho là của ông Sơn gửi cho tập thể Tiki với nội dung: “Tôi từ chức ở Tiki là giả. Tôi không đi đâu cả. Cam kết của tôi với Công ty vẫn giữ nguyên”. Email nhấn mạnh rằng: “Công ty đang cực kỳ tập trung vào tầm nhìn “Gì cũng tốt, Gì cũng nhanh” nên sẽ không lên tiếng trước các tin đồn, nhất là thông tin giả”.

Đằng sau tin đồn

Là đại diện nội địa còn lại có khả năng cạnh tranh thị phần với các đối thủ ngoại, Tiki luôn có sức hút đặc biệt với giới truyền thông. Vì thế, việc im ắng trước các đối thủ trong thời gian qua là cơ sở cho tin đồn này bùng nổ. Tuy nhiên, dù tin đồn đúng hay sai thì sự thật là Tiki đang bị tụt lại so với Shopee và Lazada.

Trong 5 tháng đầu năm, dữ liệu phân tích thương mại điện tử từ YouNet ECI cho thấy doanh thu Shopee chiếm hơn 60%, thứ nhì là Lazada với 38,1%, Tiki xếp cuối bảng với 1,4%. Trong khi đó, theo Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số, 6 tháng đầu năm, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam ước đạt 10,3 tỉ USD, tăng 25% so với cùng kỳ, chiếm 7,7% doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Không thể trách Tiki vì đây là tình hình chung ở Đông Nam Á, khi Shopee và Lazada độc chiếm thị trường thương mại điện tử. Theo Momentum Works (Singapore), Indonesia là quốc gia duy nhất có Top 2 thuộc về GoTo (kết hợp giữa Gojek và Tokopedia), còn lại thị trường là sân khấu của Shopee và Lazada với thị phần áp đảo các đối thủ. Động lực đưa cả 2 lên vị trí đầu bảng chính là hậu thuẫn tài chính mạnh mẽ từ các nhà đầu tư.

Theo website Ginee, trong giai đoạn 2018-2020 Alibaba đã rót 4,4 tỉ USD vào Lazada và hơn 2 tỉ USD vào năm 2020 nhưng không có chi tiết cụ thể về số tiền đã chi cho hoạt động. Tương tự, giai đoạn 2018-2020 Shopee cũng được rót khoảng 6,6 tỉ USD. Về phần mình, theo thống kê của Tech In Asia, Tiki huy động được xấp xỉ 500 triệu USD. Đây là một khoảng cách quá chênh lệch dẫn đến sự khác biệt về hoạt động kinh doanh và đầu tư giữa các đối thủ.

Có thể nói cuộc chiến thương mại điện tử ở Việt Nam phiên bản 1.0 đã ngã ngũ vì để rút khoảng cách với nhóm đi trước cần một nguồn vốn rất lớn cho các tay chơi mới, điều gần như là bất khả thi trong bối cảnh hiện nay. Vậy chỉ còn cách là sáng tạo ra mô hình thương mại điện tử mới để phục vụ nhu cầu mới. 

Lấy ví dụ từ Trung Quốc, chỉ mới 10 năm trước, việc chen chân vào thị phần của Alibaba và JD là điều không thể xảy ra, nhưng hiện đã có sự tăng trưởng từ những người chơi mới chỉ trong vòng 4 năm qua. Cụ thể, năm 2018 thị phần thương mại điện tử tại Trung Quốc lần lượt là Alibaba 58,2%, JD 17,3% và Pinduoduo 5,2%. Tỉ lệ này trong năm 2022 là Alibaba 53%, JD 20%, Pinduoduo 15%, Douyin (phiên bản Trung Quốc của TikTok) 5% và Kuaishou 4%. Các tay chơi mới như Douyin, Kuaishou tìm kiếm khách hàng mới dựa trên hình thức livestream và video ngắn, hay Pinduoduo kết hợp mô hình mua theo nhóm qua hình thức nhắn tin trên các phương tiện xã hội thay vì cạnh tranh với việc tìm kiếm và phân loại hàng hóa như Alibaba, JD đã làm.

Dấu hỏi cho tương lai

Với mô hình Pinduoduo, hay còn được biết đến bởi thuật ngữ “thương mại xã hội”, người bán hàng sẽ đề xuất các món hàng và người mua sẽ mua món hàng đó bằng cách kêu gọi bạn bè tham gia qua WeChat để được mua với giá tốt hơn. Cách làm này giúp người mua có được giá tốt, còn người bán có lợi thế về số lượng hàng hóa.

Ở Việt Nam, sau dịch COVID-19, có vài cái tên phát triển thương mại xã hội như On, Mio... Gần đây nhất là Zalo của VNG với chức năng Mini App. Zalo đang được kỳ vọng vì dựa trên nền tảng 70 triệu người dùng thường xuyên và sử dụng yếu tố này để giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng tiềm năng (tương tự cách Pinduoduo kết hợp với WeChat để kết nối người bán và người mua). Thông qua tính năng này, doanh nghiệp có thể tạo cửa hàng, đường dẫn về link mua hàng, website trong khung chat để tiện cho việc kinh doanh.

Còn về mạng xã hội video ngắn thì gần như không đơn vị trong nước nào tham gia vì ngại TikTok (phiên bản quốc tế của Douyin) và các nguồn lực tài chính mạnh mẽ từ công ty mẹ ByteDance (Trung Quốc). Có thể thấy, thương mại điện tử là tái định vị một xu hướng mua hàng mới của người dùng và thuyết phục các nhà bán hàng tham gia, nó cần rất nhiều nguồn vốn đầu tư ban đầu để các doanh nghiệp có thể cất cánh.

Công thức hấp dẫn nhà đầu tư của các doanh nghiệp thương mại điện tử cho đến nay là sinh ra và có chỗ đứng trong một quốc gia đông dân (Alibaba, TikTok, Pinduoduo, GoTo), hoặc có khả năng mở rộng ngay từ những ngày đầu (Shopee). 

Do đó, để các công ty thương mại điện tử Việt Nam có thể cạnh tranh với khối ngoại, cần sự quan tâm của chính các nhà đầu tư trong nước, điều mà cách đây 4 năm chính CEO của Tiki đã chia sẻ trong một sự kiện của NCĐT. Vị này nhận định rằng các mô hình thương mại điện tử mới vẫn diễn ra nhưng không nhiều nhà đầu tư trong nước quan tâm đầu tư. Chính vì thế, nếu không có gì thay đổi thì thế trận của thị trường thương mại điện tử 2.0 hay 3.0 ở Việt Nam có thể sẽ không khác gì mấy phiên bản 1.0.

Có thể bạn quan tâm:

"Tín hiệu lạ" của thị trường giao đồ ăn