Sức mạnh AI: Bước ngoặt định hình tương lai báo chí Việt Nam

Sáng ngày 12/6, trong không khí kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHKHXH&NV) - Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã tổ chức Tọa đàm "Kết nối công nghệ và Đổi mới sáng tạo báo chí - truyền thông Việt Nam 2025", với chủ đề: "Sức mạnh AI cho nhà truyền thông trẻ". Sự kiện góp phần khẳng định sự phát triển mạnh mẽ, những thành tích to lớn của sự nghiệp báo chí Việt Nam trong suốt một thế kỷ lịch sử, biểu dương lực lượng báo chí cách mạng, qua đó khích lệ giới báo chí cả nước thực hiện tốt nhất chức năng, nhiệm vụ cũng như yêu cầu thông tin ngày càng cao của nhân dân.

Kỷ nguyên số và bài toán cho báo chí

Một thế kỷ qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã kiên cường đồng hành cùng dân tộc, ghi dấu những mốc son lịch sử, khẳng định vị thế là một trong những lực lượng tiên phong trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 100 năm phát triển mạnh mẽ, gặt hái những thành tựu to lớn, sự nghiệp báo chí đã và đang không ngừng đổi mới để đáp ứng yêu cầu thông tin ngày càng cao của nhân dân.

Bước sang một giai đoạn phát triển mới, ngành báo chí - truyền thông đứng trước một "kỷ nguyên số" phát triển với tốc độ vũ bão. Công nghệ số, đặc biệt là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), đang tái định hình mạnh mẽ mọi ngóc ngách của hoạt động báo chí: Từ cách sản xuất nội dung, phương thức phân phối tin tức, đến kỹ thuật điều tra chuyên sâu và khả năng cá nhân hóa trải nghiệm độc giả. Thực tế này không chỉ mang lại cơ hội nâng cao hiệu suất, mở rộng phạm vi phủ sóng mà còn đặt ra những câu hỏi lớn về đạo đức và lòng tin trong nghề.

Trong bối cảnh đó, tương lai của báo chí không thể tách rời khỏi sự hợp tác tinh tế giữa con người và công nghệ. Giá trị cốt lõi của nghề báo - trí tuệ, lòng dũng cảm, trách nhiệm xã hội và khát vọng phụng sự sự thật - vẫn phải là kim chỉ nam, là linh hồn định hướng mọi đổi mới.

AI: Cộng sự hay đối thủ của nhà báo tương lai?

Vấn đề ứng dụng thành tựu trí tuệ nhân tạo (AI), mô hình hợp tác giữa người và AI, và việc chuẩn bị hành trang cho thế hệ phóng viên tương lai để họ có thể làm việc hiệu quả với các "đối tác máy móc" ngày càng thông minh, đồng thời kiên định với những giá trị nền tảng của nghề báo, đang trở thành tâm điểm quan tâm của những người làm báo, các nhà lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà quản lý và giới đào tạo báo chí truyền thông. Thực tế này cho thấy sự cấp thiết của các sự kiện khoa học, những không gian nghiên cứu trao đổi để chia sẻ cách làm hay, kinh nghiệm tốt, từ đó thúc đẩy báo chí cách mạng Việt Nam tiến về phía trước với tinh thần lạc quan, khoa học, sáng tạo và đột phá.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV - ĐHQGHN phát biểu tại tọa đàm

Phát biểu khai mạc tọa đàm, GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV - ĐHQGHN, nhấn mạnh: "Đây không chỉ là một sự kiện học thuật thường niên, mà còn là một hoạt động ý nghĩa chào mừng Kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam - một thế kỷ hình thành, phát triển và không ngừng đổi mới". Ông chỉ ra rằng, sau 100 năm, báo chí - truyền thông không chỉ là câu chuyện của nghề nghiệp, mà còn là bài toán của công nghệ, của đạo đức, và của bản lĩnh nghề trong một thế giới biến đổi không ngừng.

"Trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR/AR), công nghệ Blockchain hay các mô hình truyền thông tự động hóa đang thay đổi toàn bộ hệ sinh thái truyền thông", GS.TS Hoàng Anh Tuấn khẳng định. "Mỗi ngày trôi qua, chúng ta đều chứng kiến những công nghệ mới ra đời, những phương thức truyền tải thông tin được làm mới, và đặc biệt là vai trò của người làm báo, người làm truyền thông đang được đặt lại trong bối cảnh đó", ông cho biết thêm.

Trước những thách thức ấy, những người làm công tác đào tạo và nghiên cứu báo chí, những người đang trực tiếp và gián tiếp chuẩn bị hành trang cho thế hệ nhà báo trẻ - không thể đứng ngoài cuộc. Mục tiêu của tọa đàm là "kết nối - chia sẻ - đổi mới sáng tạo trong cách tiếp cận công nghệ, nhằm chuẩn bị cho thế hệ nhà truyền thông mới - thế hệ có trách nhiệm viết tiếp những trang sử vẻ vang của báo chí Cách mạng Việt Nam trong 100 năm tới".

Kết nối tri thức, tôi luyện bản lĩnh nhà báo

GS.TS Hoàng Anh Tuấn kỳ vọng những chia sẻ từ chuyên gia sẽ là chỉ dẫn thiết thực, giúp sinh viên - những nhà báo, nhà truyền thông tương lai - hiểu rằng: "Làm báo trong thời đại số không chỉ là sử dụng công nghệ, mà là hiểu bản chất của công nghệ để tạo ra giá trị mới cho nội dung, cho cộng đồng và cho xã hội". Ông nhấn mạnh: "Sức mạnh của AI là rất lớn. Nhưng AI không thể thay thế được những phẩm chất cốt lõi làm nên một nhà báo chân chính: Đó là trí tuệ, lòng dũng cảm, trách nhiệm xã hội và khát vọng cống hiến cho sự thật. AI có thể hỗ trợ chúng ta tạo nội dung, phân tích dữ liệu, cá nhân hóa thông tin - nhưng chính con người mới là người quyết định hướng đi của nội dung đó".

GS.TS Hoàng Anh Tuấn gửi gắm: “Tọa đàm hôm nay không chỉ là nơi trao đổi chuyên môn, mà còn là không gian để mỗi người trong chúng ta - đặc biệt là các bạn sinh viên - suy ngẫm về trách nhiệm, sứ mệnh và định hướng phát triển nghề nghiệp trong thời đại mới. Hãy học công nghệ - nhưng đừng quên nhân văn. Hãy làm chủ công cụ - nhưng đừng để công cụ thay thế tư duy. Và hãy không ngừng sáng tạo - nhưng vẫn giữ cho mình một trái tim trung thực với sự thật, với nhân dân và với sứ mệnh cao cả của báo chí Cách mạng”.

TS. Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông phát biểu tại tọa đàm

TS. Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, nhận định AI đang và sẽ tiếp tục làm thay đổi sâu sắc cách thức sản xuất và tiếp cận thông tin của nhân loại. Ông chỉ ra rằng những mô hình ngôn ngữ lớn, hệ thống xử lý dữ liệu tự động, công cụ tạo nội dung bằng AI đã trở thành "đồng nghiệp" mới, thậm chí là "đối thủ cạnh tranh" với con người.

TS. Phan Văn Kiền kỳ vọng diễn đàn này sẽ truyền cảm hứng nghề nghiệp cho sinh viên, giúp họ hiểu rõ hơn về công nghệ sẽ đồng hành suốt hành trình làm nghề. Giảng viên và nhà nghiên cứu sẽ cập nhật chương trình đào tạo, doanh nghiệp công nghệ sẽ tìm thấy cơ hội hợp tác, và các nhà hoạch định chính sách sẽ có thêm luận cứ để đổi mới toàn diện ngành.

“Sinh viên chính là trung tâm của mọi đổi mới giáo dục, và trong bối cảnh AI phát triển nhanh chóng, chúng ta càng cần trang bị cho sinh viên nhiều hơn kiến thức liên ngành, từ kỹ năng số, đạo đức nghề nghiệp đến tư duy phản biện, khả năng tương tác với máy móc và sáng tạo trong môi trường công nghệ”, TS. Phan Văn Kiền nhấn mạnh. “Các nhà báo trẻ không nên - và không thể - chỉ là người 'làm nội dung', mà phải là người kiến tạo tri thức, biết sử dụng công nghệ như công cụ - chứ không là rào cản", ông chia sẻ thêm.

TS. Phan Văn Kiền nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác chặt chẽ hơn giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp công nghệ và cơ quan báo chí, nhằm xây dựng các mô hình thực hành sáng tạo mới như: Phòng LAB AI ứng dụng trong báo chí, Chương trình thực tập công nghệ định hướng nghề nghiệp, Các dự án nội dung liên ngành, liên thế hệ - nơi sinh viên không chỉ học nghề mà còn học cách đổi mới nghề. “Chúng ta cần một hệ sinh thái mở - liên ngành - hợp tác - sáng tạo, để nuôi dưỡng những người làm báo - truyền thông trẻ vừa có trách nhiệm công dân, vừa có năng lực cạnh tranh toàn cầu”, ông khẳng định.

Tọa đàm không chỉ thảo luận về AI mà còn hướng tới các vấn đề trọng yếu trong không gian phát triển mới của báo chí. Để phát triển vượt bậc, ngành báo chí cần những yếu tố sản xuất và động lực mới: không gian số, công nghệ số (lực lượng sản xuất mới), nhân lực số (nguồn lực sản xuất mới), dữ liệu số (yếu tố sản xuất mới) và đổi mới sáng tạo số (động lực mới). Đầu tư vào các yếu tố này chính là đầu tư vì tương lai của báo chí. Các diễn giả cũng thẳng thắn nhìn nhận những thách thức, rủi ro mà AI có thể mang lại như một quy luật khách quan của sự phát triển.

TS. Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông cảm ơn các chuyên gia, diễn giả

Trong khuôn khổ tọa đàm, các diễn giả đã trình bày nhiều bài thuyết trình chuyên sâu: Ông Bùi Công Duyến (Giám đốc sản phẩm Tòa soạn hội tụ ONECMS, NEKO): "AI không thay thế nhà báo mà định hình lại cách chúng ta làm báo"; Bà Vũ Thị Hạnh (Chuyên gia tư vấn AI, Viettel): "Giải pháp AI make in Vietnam: Tiềm năng nội lực cho chuyển đổi số quốc gia"; Ông Lê Hoài Trung (Giám đốc Công ty Protech và Vietcast): "Cơ quan báo chí ứng dụng AI như thế nào?"; Ông Nguyễn Ngọc Tuấn (Tổng Giám đốc Công ty Thức Mới NKG): "NKG Social Compass: Hệ thống Giám sát và dẫn hướng truyền thông".

Tọa đàm "Kết nối công nghệ và Đổi mới sáng tạo báo chí - truyền thông Việt Nam 2025" là một phần quan trọng trong chuỗi hoạt động chào mừng 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông chủ trì, sự kiện đã thành công trong việc tăng cường đối thoại, thúc đẩy sáng kiến, hợp tác nghiên cứu và hành động, tạo động lực cho sự phát triển bền vững của báo chí Việt Nam, hướng tới khát vọng quốc gia cường thịnh.