Rủi ro lạm phát lớn tới đâu?

Sau giá nhiên liệu tăng, giờ đến giá thực phẩm trở thành nguyên nhân chính dẫn đến rủi ro lạm phát cho các nền kinh tế ASEAN, không chỉ với các nước hay nhập khẩu.

Lạm phát gây áp lực trên toàn cầu nhưng chưa phải vấn đề đáng lo ngại với châu Á trong 1 năm qua. Mặc dù vậy, tình hình đang thay đổi khá nhanh. Theo đó, ở các nước ASEAN, rủi ro lạm phát đã có chiều hướng gia tăng từ đầu năm 2022 khiến cả lạm phát cơ bản lẫn toàn phần đều tăng cao hơn so với mức trước đại dịch. Báo cáo mới đây của Ngân hàng HSBC cho thấy, năng lượng chính là nguyên nhân khiến lạm phát gia tăng tại nhiều quốc gia Đông Nam Á. 

Tại Việt Nam, lạm phát giá năng lượng cũng đã kéo dài được một thời gian. Giá vận tải tăng cao kỷ lục, vượt qua lạm phát thực phẩm để trở thành động lực chính thúc đẩy lạm phát toàn phần của Việt Nam. Bên cạnh giá dầu thế giới tăng, nguồn cung xăng dầu trong nước thiếu hụt càng khiến tình trạng khan hiếm năng lượng của Việt Nam nghiêm trọng hơn.

Từ tháng 1 năm nay, nhà máy lọc hóa dầu lớn nhất Việt Nam - Lọc hóa dầu Nghi Sơn đã giảm công suất và gần như không hoạt động vào tháng 2, trước khi nâng công suất lên khoảng 80% vào tháng 3. Tình hình này buộc các cơ quan chức năng phải tìm kiếm nguồn thay thế nhằm xoa dịu áp lực năng lượng. 

Chính phủ Việt Nam cam kết nhập thêm 2,4 triệu m3 xăng trong quý II/2022, được thể hiện trong số liệu nhập khẩu của Việt Nam tăng lên. Trong khi đó, kể từ ngày 1/4, Chính phủ cũng đã cắt giảm thuế bảo vệ môi trường, chiếm tỉ lệ cao nhất trong các loại thuế phí đánh vào nhiên liệu, xuống 2.000 đồng đối với xăng và 700-1.000 đồng đối với các loại nhiên liệu khác. Bất chấp giá năng lượng tăng lên, lạm phát thực phẩm ở mức vừa phải, vốn chiếm tỉ trọng lớn hơn trong rổ CPI, đã giúp kiểm soát mức tăng chung của lạm phát toàn phần tính tới thời điểm này.

Trong khi giá năng lượng tăng lên là động lực chính thúc đẩy lạm phát ở hầu hết các thị trường ASEAN trong vài tháng đầu năm 2022, rủi ro lớn hơn bây giờ lại xuất phát từ giá thực phẩm tăng tại các thị trường khác trên thế giới. Báo cáo HSBC gợi nhớ “cuộc khủng hoảng giá thực phẩm” ở châu Á năm 2008, khi đó, chi phí năng lượng tăng cao càng gia tăng áp lực lên các thị trường nông nghiệp. Ngoài ra, cũng giống như năm 2008, việc các nước xuất khẩu thực phẩm lớn áp dụng giới hạn thương mại hiện tại làm tăng rủi ro giá cả có thể leo thang thêm nữa.

Gần như toàn bộ các hạng mục giá thực phẩm toàn cầu đều tăng mạnh từ đầu năm 2022, đặc biệt là dầu ăn. Giá thực phẩm tăng để lại ảnh hưởng trên diện rộng, một phần là do gián đoạn nặng nề trong sản xuất nông nghiệp ở Đông Âu và tác động càng gia tăng do những hạn chế xuất khẩu. Ấn Độ, nước sản xuất bột mì lớn thứ 2 trên thế giới, đã triển khai cấm xuất khẩu bột mì từ trung tuần tháng 5 khiến giá bột mì ngay lập tức tăng thêm 7% và đồng thời áp dụng giới hạn trần xuất khẩu đường. Tương tự, Indonesia, nước sản xuất và xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới, gần đây cũng đã triển khai cấm xuất khẩu dầu cọ trong 3 tuần, còn Malaysia hạn chế xuất khẩu gà.

Báo cáo của HSBC cho rằng, các nền kinh tế ASEAN sẽ không tránh được tác động của giá cả tăng lên. HSBC cũng đã có một vài thay đổi trong dự báo lạm phát, trong đó nâng mức dự báo năm 2022 với Thái Lan, Singapore, Indonesia và Philippines. Tuy nhiên, HSBC giảm nhẹ mức dự báo năm 2022 với Việt Nam do giá thực phẩm trong nước ổn định nhiều khả năng sẽ giúp kiềm chế lạm phát toàn phần. Nhờ xuất khẩu ấn tượng và tiêu dùng cá nhân phục hồi, Việt Nam chắc chắn lấy lại mức tăng trưởng như trước đại dịch.

Trong khi lạm phát hiện tại vẫn ở dưới mục tiêu 4% của Ngân hàng Nhà nước, HSBC dự báo tình trạng giá năng lượng cao còn kéo dài sẽ tiếp tục đẩy giá cả nói chung đi lên, nhiều khả năng sẽ có lúc vượt qua trần 4% trong nửa sau năm 2022 nhưng chỉ là tạm thời. Tình hình đó có thể sẽ khiến Ngân hàng Nhà nước phải điều chỉnh lãi suất thêm 50 điểm cơ bản trong quý III/2022 trước khi tăng lãi suất 3 lần mỗi lần 25 điểm cơ bản trong năm 2023.

Ảnh: Quý Hòa

Ngân hàng Nhà nước cho rằng, kiểm soát lạm phát là trọng tâm 6 tháng cuối năm. Tiến sĩ Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, nhận định: “Thời gian tới, Chính phủ cần có nhiều giải pháp căn cơ hơn để kìm hãm tăng giá xăng dầu - đầu vào của nền kinh tế. Không nên để giá xăng dầu theo đúng nhịp giá thế giới, không để nền kinh tế bị tổn thương quá lớn do lạm phát”.

Ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, đánh giá: “Thời gian tới sẽ có nhiều khó khăn phải đối mặt, trong đó là nguy cơ lạm phát. Thậm chí, lạm phát đã không còn là nguy cơ mà đang hiện hữu. Lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ linh hoạt trong thực hiện chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng. Cụ thể, mục tiêu tăng trưởng tín dụng đặt ra cho năm nay là 14%, song Ngân hàng Nhà nước sẽ căn cứ vào tình hình cụ thể để điều chỉnh cho phù hợp”.