Chơi Jazz ở Việt Nam

Jazz là thể loại âm nhạc của cộng đồng người Phi ở Hoa Kỳ, ra đời vào cuối TK XIX, đầu TK XX. Tính ngẫu hứng, sự sáng tạo và vui tươi của dòng nhạc này đã đưa nó lan rộng khắp thế giới và hiện diện trong nền âm nhạc của nhiều quốc gia.

Ở Việt Nam, jazz cũng có rất nhiều câu chuyện riêng, kiến thức “nhập môn” riêng để khám phá. Jazz đến Việt Nam như thế nào? Người Việt chơi jazz ở Việt Nam là ai? Họ học chơi jazz ở đâu, bằng cách nào? Có thật là họ “chơi jazz” không? Nhạc jazz có từng bị cấm?...

Những câu hỏi ấy sẽ được giải đáp trong Chơi Jazz ở Việt Nam: Quyền Văn Minh Và Nhạc Jazz Hà Nội. Từ câu chuyện của nghệ sĩ Quyền Văn Minh - người tận hiến cả đời cho việc phát triển jazz tại Việt Nam, cuốn sách vẽ nên bức tranh tổng thể về cách mà nhạc jazz được nghe, được học và được biểu diễn ở Việt Nam.

Stan BH Tan-TangBau không chỉ là nhà khoa học tận tuỵ mà còn có tình yêu sâu đậm với nhạc jazz và tình cảm đặc biệt với Quyền Văn Minh - người tiên phong nhạc jazz ở Việt Nam. Một lượng lớn những câu chuyện trong cuốn sách được tác giả tập hợp lại trong suốt nhiều năm, từ 2012 - 2016. Trong quá trình thực hiện dự, nghệ sĩ

Quyền Văn Minh đã chuyển cho Stan tất cả những bài báo và tạp chí, tài liệu cũ và bất cứ kỷ vật nào ông còn giữ được trong những năm tháng của cuộc đời âm nhạc.
Không phải một bài phỏng vấn tiêu chuẩn vẫn thường thấy trên báo, nội dung cuốn sách góp nhặt từ những lần ngồi xuống tâm tình cùng một người bạn đáng tin cậy, từ chuyện nhạc nghe ra chuyện đời, chuyện của thời cuộc, của những giấc mơ.

Mỗi câu chuyện trong sách phản ánh sự giao nhau giữa những trải nghiệm sống, bầu không khí âm nhạc Việt Nam trong các bối cảnh ở những giai đoạn khác nhau. Do đó, ngoài khía cạnh âm nhạc, cuốn sách cũng được coi như nguồn tư liệu về nhân học, xã hội học rất đáng tham khảo.

Quyển sách bên cây saxophone của nghệ sĩ Quyền Văn Minh

Không chia theo chương, cuốn sách có cấu trúc gồm những bản nhạc khác nhau.

Bản nhạc số 1 bắt đầu với tuyên ngôn rằng jazz là một phần chính thức của âm quyển chính thống Việt Nam. Bản nhạc số 2 giới thiệu với độc giả cột trụ trung tâm của jazz ở Hà Nội, Minh’s Jazz Club. Bản nhạc số 3 mang đến bối cảnh lịch sử nghệ sĩ Quyền Văn Minh sinh ra và lớn lên, cụ thể là cuộc Cách mạng Việt Nam và Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai.

Bản nhạc số 4 cung cấp một ngữ cảnh rộng hơn của jazz ở Đông Âu để giúp đưa ra một sự đánh giá nhạy bén hơn về sự giao thoa giữa văn hóa nghệ thuật và chính trị trong các chế độ xã hội chủ nghĩa suốt thời Chiến tranh Lạnh.

Bản nhạc số 5 kể về duyên gặp gỡ thứ hai và thứ ba giữa nghệ sĩ Quyền Văn Minh với nhạc Jazz vào thập niên 1970. Bản nhạc số 6 là sự trở lại của nghệ sĩ Quyền Văn Minh với nền âm nhạc chuyên nghiệp vào cuối thập niên 1970, dẫn đến một chuyến đi định mệnh tới Đông Berlin, điều củng cố quyết tâm chơi Jazz của ông ở Việt Nam.

Bản nhạc số 7 hé hộ những câu chuyện hậu trường về việc làm thế nào những buổi diễn trước công chúng đầu tiên của Quyền Văn Minh giới thiệu được âm thanh nhạc jazz trong hai năm 1988 và 1989.

Bản nhạc số 8 là một tường thuật chi tiết về buổi hòa nhạc của Quyền Văn Minh ở Nhà hát Lớn Hà Nội ngày 12/4/1994, nơi công diễn ba sáng tác jazz của ông, đánh dấu sự ra đời của jazz Việt. Bản nhạc số 9 là Quyền Văn Minh khi trở thành một giáo viên saxophone và jazz. Bản nhạc số 10 đưa ra một vài motif quen thuộc có thể nhận dạng trong sự phát triển của jazz châu Á, từ đó mang đến những góc nhìn khác về nhạc jazz ở Việt Nam.

Bản nhạc số 11 giới thiệu và bình luận những sáng tác jazz của Quyền Văn Minh, những album ông đã thu âm như một nghệ sĩ jazz và một tay kèn saxophone. Bản nhạc số 12, là độc thoại của Quyền Văn Minh, cách ông jazz club mà ông sáng lập như một nơi chốn để những nhạc công có thể học, chơi jazz, bồi đắp sự tự tin để phát triển giọng điệu riêng. Bản nhạc số 13, chương kết như một tóm tắt nhạc jazz ở Việt Nam trong thế song hành với cuộc đời Quyền Văn Minh.

Jazz Club do nghệ sĩ Quyền Văn Minh sáng lập, nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm của ông và là chốn dừng chân của bè bạn, của những người say đắm Jazz

“Tôi tên là Văn Minh, trong “nền văn minh”, và họ tôi là Quyền, trong “quyền lợi”. Cho nên tôi nghĩ rằng tôi “có quyền sống một cuộc sống văn minh”. Tôi có quyền sống một cuộc sống phẩm giá và văn minh bất chấp những gian khó và thách thức trong hành trình chơi jazz của mình… Tôi có một giấc mơ, một giấc mơ chơi jazz ở Việt Nam. Vì jazz, tôi đã gặp nhiều gian khó. Vì jazz, tôi đã nhận nhiều hạnh phúc và vui thú. Giờ tôi đã nghỉ hưu ở nhạc viện. Đó là công việc của tôi với đất nước. Nhưng công việc của tôi với cây saxophone thì không bao giờ ngừng lại” - trích một đoạn tự sự của nghệ sĩ Quyền Văn Minh trong sách.

Có thể nói, Chơi Jazz ở Việt Nam: Quyền Văn Minh Và Nhạc Jazz Hà Nội đã tìm cách hoàn thiện vai trò bước đệm bằng cách đặt câu chuyện cá nhân của người mở đường nhạc Jazz ở trung tâm để thuật lại sống động câu chuyện về nhạc Jazz. Những nỗ lực và cống hiến của Quyền Văn Minh đã củng cố uy tín cho những cố gắng của nhạc viện quốc gia - giờ đây được biết với cái tên Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và cuối cùng à đưa nhạc jazz thành một ngành học có chứng chỉ trung cấp, rồi cử nhân trong chương trình giáo dục âm nhạc chuyên nghiệp. 

Tác phẩm là bước đệm cho những nghiên cứu và hiểu biết sâu hơn về nhạc Jazz ở Việt Nam, nằm trong Tủ sách Âm nhạc của Omega+.