Đáy thật, đáy giả

Quỹ The Ballad Fund, trực thuộc SGI Capital, cho biết: “Gần 20.000 tỉ đồng mua ròng trong tháng 11 đã giúp VN-Index xây nền đáy ở vùng định giá rẻ lịch sử và hỗ trợ hấp thụ những dòng tiền cần phải rút khỏi thị trường giai đoạn cuối năm. Dòng vốn ngoại quý giá này cũng giúp ổn định thanh khoản và tâm lý ở cả thị trường chứng khoán và thị trường tiền tệ”.

Xác lập đáy lớn

Thực tế, đợt giảm giá vừa qua được cho là đợt giảm giá “khốc liệt” nhất lịch sử tính từ khủng hoảng tài chính năm 2008. Chỉ trong vòng 1 năm, VN-Index đã mất tới hơn 40%, làn sóng Call Margin được đẩy lên đỉnh điểm, không chỉ nhà đầu tư cá nhân mà cả nhà đầu tư tổ chức hay thậm chí cổ đông lớn cũng đồng loạt bị Forced Sell, gây ra hiện tượng Call Margin chéo toàn thị trường. Đây là những biểu hiện thường thấy mỗi khi thị trường tạo đáy lớn như những năm 2009, 2012 hay 2020.

PYN Elite Fund, quỹ đầu tư đến từ Phần Lan, cũng cho rằng thị trường chứng khoán Việt Nam đã chính thức tạo đáy: “Tháng 11/2022, chỉ số thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận mức thấp nhất là 911, từ đó chỉ số này đã phục hồi về mốc 1.100 điểm, chúng tôi cho rằng thị trường chứng khoán sẽ tiếp tục đi lên trong 3 năm tới. Thị trường được thúc đẩy bởi đà tăng trưởng lợi nhuận, sự điều chỉnh về mức bình thường của lãi suất, đồng thời các xử lý vi phạm đã gây sốc cho thị trường chứng khoán sẽ không còn tiếp diễn. Điều này sẽ thúc đẩy các bội số định giá của thị trường về mức hợp lý hơn”.

Ông Petri Deryng, sáng lập và quản lý quỹ PYN Elite Fund, cho rằng: “Triển vọng tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong vài năm tới đạt 5-7%, trong khi tăng trưởng lợi nhuận hằng năm của các công ty niêm yết có thể đạt 12-25%. Định giá của thị trường chứng khoán đang cực kỳ hấp dẫn nếu xét trong tương quan lợi nhuận dài hạn”.

Theo tính toán của ông Petri Deryng, lãi suất tiền gửi sẽ giảm từ mức 9-9,5% hiện nay xuống còn 5-6% vào cuối năm, đồng thời lạm phát năm 2023 cũng chỉ ở mức 3,5%, điều này thúc đẩy chỉ số VN-Index có thể kết thúc năm ở mức 1.450 điểm. Không chỉ PYN Elite Fund, phần lớn các chuyên gia hiện nay đều cho rằng thị trường chứng khoán đã tạo đáy và đây là cơ hội hiếm có để nhà đầu tư tích lũy, gom mua cổ phiếu.

Liệu còn đáy khác?

Tuy vậy, có một số ít quan điểm trái ngược cho rằng đà tăng điểm vừa rồi chỉ là đợt phục hồi ngắn hạn và thị trường chứng khoán sẽ vẫn còn chịu áp lực trong thời gian tới. Quỹ The Ballad Fund - SGI Capital (TBLF) nhận định: “Lịch sử các lần suy thoái kinh tế, thị trường chứng khoán thường không tạo đáy lớn trước khi suy thoái xảy ra, giảm mạnh khi suy thoái bắt đầu và tạo đáy trước khi suy thoái kết thúc. Lịch sử cho thấy, thị trường chứng khoán tạo đáy trước kinh tế thực trung bình 6 tháng”.

Quan điểm của TBLF trùng hợp với các thống kê lịch sử ở thị trường chứng khoán Mỹ. Theo dữ liệu hơn 100 năm của Robert Shiller và NBER, thị trường chứng khoán thường tạo đáy trung bình 5,75 tháng trước khi nền kinh tế thực chạm đáy. Chỉ có 2 đợt suy thoái năm 1913 và 1920 là thị trường chứng khoán tạo đáy trùng thời điểm với đáy của nền kinh tế, còn lại trong 26 đợt suy thoái khác, thị trường chứng khoán đều tạo đáy trước nền kinh tế.

Nếu chiếu theo quan điểm này, thị trường chứng khoán có thể vẫn chưa tạo đáy dài hạn, do suy thoái kinh tế toàn cầu chưa diễn ra, thậm chí có nhiều tổ chức dự báo suy thoái bắt đầu diễn ra vào cuối năm 2023 và 2024. Đối với Việt Nam, do độ trễ của nền kinh tế, các áp lực từ thắt chặt tiền tệ thực tế chỉ mới diễn ra vào những tháng cuối năm 2022 và được dự báo sẽ nặng nề hơn trong năm 2023. Câu hỏi đặt ra là liệu đáy xác lập hồi tháng 11 năm ngoái đã phản ánh trước viễn cảnh suy giảm lợi nhuận chưa? Hay thị trường vẫn sẽ còn một đợt giảm giá mạnh nữa khi nỗi lo suy thoái bắt đầu lan tỏa?

Theo TBLF, nửa đầu năm 2023 sẽ là đoạn cuối của chu kỳ tăng lãi suất, nhưng lại là giai đoạn tăng tốc của chu kỳ suy giảm lợi nhuận do ảnh hưởng bởi chính sách tiền tệ thắt chặt. Đỉnh điểm của chu kỳ suy giảm lợi nhuận sẽ là khi suy thoái toàn cầu xảy ra với nhiều tin xấu của doanh nghiệp và thị trường tài chính, tín dụng.

Không biết có phải TBLF cho rằng thị trường vẫn còn một đáy khác khi nền kinh tế xảy ra suy thoái hay không, nhưng tỉ trọng tiền mặt tháng 12/2022 của quỹ này đã đạt mức cực kỳ lớn, lên tới hơn 70%.

Cùng chung băn khoăn, ông Lã Giang Trung, CEO Passion Investment, cho biết trong 3 điều kiện để kết thúc thị trường giá xuống, chỉ có 1 điều kiện đang thỏa mãn và 2 điều kiện chưa thỏa mãn. Trong đó, điều kiện đầu tiên là mức độ giảm của thị trường đã hơn 40% từ đỉnh, là tương đối đủ cho thị trường giá xuống. Tuy vậy, ông Trung cho rằng: “Về mặt thời gian giảm lại hơi ngắn, đây là điều làm tôi băn khoăn, một thị trường giá xuống thông thường cần một khoảng thời gian đủ dài để hấp thụ và giải quyết những vấn đề bên trong nó”.

Quan điểm này cũng trùng hợp với các nghiên cứu của Goldman Sachs, ngân hàng đầu tư lớn thứ 2 thế giới, thống kê rằng các giai đoạn thị trường giá xuống trong gần 200 năm qua có mức kéo dài trung bình khoảng 26 tháng. Trong khi thị trường giá xuống của VN-Index chỉ mới kéo dài 8 tháng nếu tính từ đỉnh tháng 4 và 11 tháng nếu tính từ đỉnh tháng 1.

Điều kiện thứ 3, theo ông Trung, vẫn chưa thỏa mãn là chính sách tiền tệ vẫn chưa thật sự quay đầu. Điều này cũng phù hợp thực tế, khi nhiều dự báo chỉ ra rằng dù FED sẽ chỉ tăng lãi suất nhẹ trong năm nay, nhưng mức lãi suất vẫn sẽ được duy trì ở mức cao cho đến cuối năm 2023.

Do đó, ông Trung cho rằng VN-Index có thể xảy ra kịch bản Sideway Up (đi lên từ từ), nhưng hoàn toàn cũng có thể xảy ra kịch bản thị trường quay trở lại thấp hơn đáy cũ và khi kiểm định lại đáy, thị trường có thể giảm thêm khoảng 10% so với đáy cũ, tương đương ở mức 800 điểm. Đây cũng là kịch bản ông Trung nhận định có khả năng xảy ra nhiều hơn.

Còn khá nhiều ẩn số trong năm nay, không loại trừ trường hợp thị trường sẽ chịu nhiều áp lực trong thời gian tới và liệu đáy được xác lập hồi tháng 11/2022 có thật sự là đáy?