Giải cứu doanh nghiệp: Nội lực + chính sách

Một trong những tác động tiêu cực của dịch COVID-19 đến nền kinh tế là sự sụp đổ của hàng loạt doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), khi dòng tiền không đủ trả nợ ngân hàng, cũng như không còn được ngân hàng ưu tiên cho vay. Trong bối cảnh đó, hàng loạt chính sách vĩ mô và gói tín dụng ưu đãi đã được công bố nhưng việc giải cứu trên thực tế lại không như kỳ vọng.

Đợt kích cầu cuối năm

Từ đầu tháng 10, nhiều ngân hàng bắt đầu công bố các gói cho vay lãi suất ưu đãi dành cho SME để kích cầu tín dụng cuối năm trong mùa COVID-19. Vietcombank công bố gói cho vay SME với lãi suất kinh doanh từ 5,9%/năm, áp dụng cho các khoản giải ngân mới từ ngày 13.10. Hay Agribank có gói 30.000 tỉ đồng cho vay SME với lãi suất ngắn hạn 4,8%/năm và 7,5%/năm với khoản vay trung dài hạn.

HDBank cũng tiếp tục giảm lãi vay gói 5.000 tỉ đồng với lãi suất từ 6,2%/năm. Tương tự, VPBank công bố cho vay sản xuất kinh doanh với lãi suất từ 5,99%/năm dành cho cá nhân, hộ gia đình, hạn mức lên đến 20 tỉ đồng, nhằm bổ sung vốn, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh giai đoạn hậu dịch bệnh.

Theo HDBank, nhiều doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ chủ yếu kinh doanh dịch vụ lưu trú, ăn uống, đại lý du lịch, giáo dục đào tạo, thương mại, là những ngành bị tác động nặng nề nhất, chiếm tới gần 97% số doanh nghiệp khó khăn.

Việc gia tăng kích cầu tín dụng vào cuối năm cũng tương ứng với khảo sát quý III của Vụ Dự báo Thống kê, thuộc Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, có hơn 50% tổ chức tín dụng kỳ vọng nhu cầu vay vốn của khách hàng sẽ tăng trở lại.

Cụ thể, dư nợ cho vay được kỳ vọng tăng 4,7% trong quý IV và tăng 11,4% trong cả năm 2020. Đây là mức khá lạc quan so với kết quả khảo sát của quý trước đó và so với kế hoạch tăng trưởng tín dụng 8-10% do cơ quan quản lý đặt ra.

Theo báo cáo của Công ty Chứng khoán VNDirect, quý III vừa qua, nhu cầu tín dụng đã cải thiện khi tăng trưởng tín dụng đạt 6,1% tính đến cuối tháng 9, so với mức 3,3% hồi tháng 6. VNDirect cũng kỳ vọng nhu cầu tín dụng sẽ phục hồi trong quý IV và dự báo tín dụng cả năm sẽ tăng 9%.

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tín dụng lĩnh vực SME tăng 5,5% tính đến cuối tháng 9, trong khi lĩnh vực xuất khẩu tăng khoảng 7%, tín dụng cho nông nghiệp nông thôn tăng 5%.

Chia sẻ tại tọa đàm gần đây, ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM, cho biết từ nay đến cuối năm còn khoảng 8% tăng trưởng tín dụng để hoàn thành, tương đương 200.000 tỉ đồng dư nợ tại TP.HCM để cho vay. “Từ đây đến cuối năm, chúng tôi yêu cầu các ngân hàng không được nói thiếu vốn nếu như doanh nghiệp có phương án kinh doanh. Nếu ngân hàng nào hết room tín dụng thì liên hệ với Ngân hàng Nhà nước để xem xét nới rộng”, ông Minh chia sẻ.

Chờ chính sách mới

Theo ông Chu Tiến Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, quý IV là quý đầy thách thức với doanh nghiệp vì cần phải huy động rất nhiều nguồn lực cho mùa kinh doanh cuối năm, cũng như chăm lo đời sống của người lao động. Tuy nhiên, cho đến hiện tại, việc tiếp cận vốn vay của doanh nghiệp vẫn không dễ dàng.

Từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, khối doanh nghiệp SME đặc biệt gặp nhiều khó khăn. Đây là nhóm dễ bị tổn thương trước các cú sốc kinh tế, dù chiếm đến 98% tổng số doanh nghiệp và đóng góp đến 40% GDP. Khảo sát quý III/2020 của Tổng cục Thống kê cho thấy có khoảng 33,4% doanh nghiệp phải cắt giảm lao động trong 9 tháng năm 2020 so với cùng kỳ, dự kiến tăng lên 36,4% vào cuối năm nay. Và có khoảng 66,6% doanh nghiệp đã và đang áp dụng các giải pháp để ứng phó với tác động của dịch COVID-19.

Cũng theo khảo sát của Tổng cục Thống kê vào cuối quý III, tỉ lệ doanh nghiệp đã được nhận hỗ trợ trên tổng số doanh nghiệp tham gia khảo sát là 17,9%; trong đó có 4% doanh nghiệp nhận được các hỗ trợ liên quan đến chính sách lao động và bảo hiểm xã hội.

Khó tiếp cận, điều kiện phê duyệt không phù hợp là những lý do mà doanh nghiệp nêu lên về thực trạng giải cứu hiện nay. Tuy nhiên, cũng có thể thấy đa phần các gói chính sách này được đưa ra ở thời điểm dịch COVID-19 chỉ mới bắt đầu làn sóng đầu tiên. Đến nay khi dịch bệnh đã giảm bớt áp lực, cơ quan quản lý bắt đầu tính đến chuyện thiết kế gói hỗ trợ đợt 2.

Mới đây, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã công bố giảm các điều kiện phê duyệt vay vốn để trả lương cho người lao động trong gói hỗ trợ 16.000 tỉ đồng. Gói hỗ trợ này được đưa ra từ tháng 4 nhưng chỉ có 1 doanh nghiệp đủ điều kiện được vay từ đó cho đến nay (cuối cùng đơn vị này cũng không vay vì đã cân đối được tài chính).

Trong bối cảnh đó, khối SME cũng đặt nhiều kỳ vọng vào việc các ngân hàng thương mại sẽ tham gia giải cứu với quy mô hàng chục đến hàng trăm ngàn tỉ đồng. Cũng có nhiều ý kiến về phương án bảo lãnh vay vốn để cứu doanh nghiệp trong bối cảnh các ngân hàng đang quan ngại nợ xấu. Đó là việc thành lập tổ hợp tín dụng với quy mô 3-3,5% tổng dư nợ cho vay hiện nay, tương đương 300.000 tỉ đồng để các SME có cơ hội tiếp cận. Tuy nhiên, khó khăn nhất trong giải pháp này chính là Chính phủ bỏ tiền thực vào quỹ bảo lãnh tín dụng quốc gia.

Từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, khối doanh nghiệp SME đặc biệt gặp nhiều khó khăn. Ảnh: Quý Hoà

Trong khi đó, các tổ chức tín dụng trong giai đoạn COVID-19 chủ yếu tập trung vào nhóm miễn, giảm lãi suất và cơ cấu, giữ nguyên nhóm nợ, thay vì cho vay mới vì nhiều rủi ro. Đại diện Ngân hàng Nhà nước cũng nhiều lần khẳng định các ngân hàng sẽ không hạ chuẩn cho vay vì rủi ro nợ xấu. Thay vào đó, cơ quản quản lý các tổ chức tín dụng đã 3 lần giảm lãi suất điều hành, đồng thời giãn thời hạn áp dụng tỉ lệ tối đa nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn.

Việc tín dụng tháng 9 tăng trưởng khá lạc quan là một chỉ báo cho thấy 3 tháng cuối năm nhu cầu vay vốn sẽ tăng lên, kéo nền kinh tế tăng trưởng theo hình chữ V, thay vì chữ L. Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia tin rằng các SME, ngoài dựa vào dòng vốn ngân hàng, cũng phải chủ động thích ứng với những điều kiện kinh doanh mới, trong bối cảnh “bình thường mới”. Theo đó, các yếu tố cần cải thiện là sức khỏe nội tại, có phương án kinh doanh để sẵn sàng đối thoại với ngân hàng, đặc biệt là những ngân hàng cho vay ưu đãi theo ngành mục tiêu, như vậy sẽ giúp gia tăng cơ hội tiếp cận vốn