Google khủng hoảng tuổi trung niên

Muốn thấy rõ Google, phải leo lên một ngọn đồi trọc trước trụ sở của hãng công nghệ này, thực ra là 2 tòa trụ sở. Bên phải là trụ sở cũ, một cụm tòa nhà văn phòng thấp lè tè bao quanh bởi hàng chục các tòa nhà tương tự. Bên trái là một kiến trúc văn phòng hoàn toàn mới đang thành hình. Nhìn từ bên ngoài, đại bản doanh mới trông giống như một lều rạp xiếc quá cỡ, nhưng bên trong là những cây cột, lót ván gỗ và gần như không có bất kỳ bức tường nào. Mục đích là nhằm tạo sự linh hoạt về mặt kiến trúc. Điều này cũng báo hiệu hãng công nghệ này đang trong một cuộc thay đổi lớn.

Vào thời điểm Sundar Pichai trở thành CEO của Google vào tháng 8.2015, mảng quảng cáo và tìm kiếm trực tuyến đã đạt doanh thu hằng năm lên tới 66 tỉ USD và lãi ròng 14 tỉ USD. Đến lúc Sergey Brin và Larry Page, những nhà đồng sáng lập Google, trao lại quyền cầm cương Alphabet, công ty mẹ Google, vào tháng 12.2019, công ty này đã tạo ra 34 tỉ USD lợi nhuận trên doanh số bán 161 tỉ USD và Alphabet đã trị giá gần gấp 2 lần so với 4 năm trước.

Thành tích này lại không làm Sundar Pichai cảm thấy tự mãn. Bởi ông nhận ra ông kế thừa một doanh nghiệp đang bước vào một giai đoạn đầy thách thức. Không chỉ là việc các nhà sáng lập ra đi, không còn điều hành hay động thái chuyển vào trụ sở mới vào năm tới mà vì một lý do sâu xa hơn: trên con đường tăng trưởng (hiện hơn 4 tỉ người sử dụng ít nhất một trong những sản phẩm và dịch vụ của Công ty), Google cũng bước vào cuộc khủng hoảng tuổi trung niên.

Ảnh:latimes.com

Alphabet thực chất là một tập đoàn đa ngành. Trong đó, trái tim của Tập đoàn là Google, cụ thể hơn là bộ phận quảng cáo trực tuyến của nó, bởi đóng góp tới 83% tổng doanh thu và 100% lợi nhuận. Đó là một hệ sinh thái quảng cáo trực tuyến với tất cả các dịch vụ phục vụ cho việc quảng cáo, từ mua, bán cho đến đo lường hiệu quả, hoàn toàn tự động trên nền tảng công nghệ. Trong những mảng này, Google đều ở vị trí thống lĩnh, như trong mảng tìm kiếm trực tuyến. Thị phần của Google ở một số lĩnh vực của hệ sinh thái phục vụ quảng cáo đã vượt quá 90%.

Ngoài các mảng kinh doanh lõi, Alphabet cũng đã đặt cược vào “những canh bạc khác”, mà báo cáo tài chính của Công ty ghi là “những mảng kinh doanh không cốt lõi”. Các mảng không cốt lõi này hiện đã lên tới con số 11, mỗi một mảng đều có cơ cấu vốn riêng biệt. Trong đó có Access (cung cấp băng thông cáp quang), GV (đầu tư vào các startup), Verily (công ty về chăm sóc sức khỏe), Waymo (phát triển xe không người lái) và X (một công ty bí mật chuyên đầu tư vào các dự án đầy tham vọng, mang tính cách mạng, bắt nguồn từ các ý tưởng “cao siêu”).

Thế nhưng, đến nay gần như không có canh bạc nào trong số này mang lại lợi nhuận. Thậm chí, các mảng kinh doanh không cốt lõi đã mang về mức lỗ hơn 5 tỉ USD trong 4 quý kết thúc vào tháng 3 năm nay. Một số canh bạc đặt cược của Alphabet có thể ngày nào đó trở thành các mảng kinh doanh khổng lồ: Waymo đã được định giá lên tới 30 tỉ USD khi huy động vốn bên ngoài vào mùa xuân này, nhưng đã giảm đáng kể so với mức định giá trước đây là hơn 100 tỉ USD.

Thua lỗ ở các mảng này không nhiều ý nghĩa miễn là các sản phẩm quảng cáo của Google vẫn tiếp tục là “tấm lưới an toàn được dệt bằng vàng làm lực đỡ cho mỗi một dự án sáng tạo đầy táo bạo”, như nhận xét vào năm 2011 của Steven Levy, nhà báo người Mỹ, tác giả nhiều cuốn sách về công nghệ. Nhưng các canh bạc đặt cược nói trên lại đang là nguyên nhân khiến Alphabet phải gánh chịu biên lợi nhuận hoạt động thấp hơn và giá cổ phiếu ì ạch hơn so với các đối thủ công nghệ khác như Facebook, Amazon, Apple, Microsoft.

Trong khi các canh bạc đặt cược chưa cho thấy lợi nhuận thì các mảng kinh doanh cốt lõi của Google bắt đầu già đi. Bằng chứng là tăng trưởng về quảng cáo tìm kiếm, vốn góp 60% doanh thu của Alphabet, đã chậm lại. Năm 2019, doanh số bán mảng này đã tăng trưởng 15%, giảm đáng kể so với mức 22% của cùng kỳ năm trước. Các tìm kiếm tổng hợp cũng đang bị “khoét rỗng” bởi các tìm kiếm chuyên biệt như tìm kiếm về sản phẩm..., theo Mark Shmulik thuộc hãng nghiên cứu Bernstein. Shmulik ước tính khoảng 60% tìm kiếm sản phẩm hiện bắt đầu tìm trên Amazon. Mảng quảng cáo trực tuyến đang tăng trưởng nhanh của Amazon hiện lớn thứ 3 chỉ sau Google và Facebook.

Kết quả của sự lệ thuộc quá lớn vào “con gà đẻ trứng vàng” Google là Alphabet dự kiến sẽ báo cáo mức sụt giảm doanh thu hằng quý lần đầu tiên trong lịch sử, do dịch COVID-19 bùng phát khiến các doanh nghiệp siết chặt ngân sách quảng cáo.

Khai phá các mỏ vàng khác đã cho thấy cực kỳ khó khăn khi chưa có dự án nào trong các dự án đầy tham vọng mà Alphabet đã rót vào hàng tỉ đô như robot, máy bay không người lái trong mảng giao nhận... cho thấy thành công vang dội. Để tiếp tục duy trì tăng trưởng, Công ty đang phải tìm cách vật lộn trong các mặt trận mà đang bị chiếm giữ bởi nhiều đối thủ công nghệ lớn như điện toán đám mây, dịch vụ và phần mềm doanh nghiệp.

Thách thức còn lớn hơn của Pichai là ngăn cản Alphabet trở thành cái mà Sergey Brin và Larry Page luôn tránh né - một công ty theo lề lối, chết dần chết mòn do thiếu cải tiến và tăng trưởng sụt giảm. Vì muốn giữ mãi tinh thần nhanh nhạy và sáng tạo của một startup dù Công ty không ngừng lớn mạnh, các nhà lãnh đạo Google từ lâu đã đề cao văn hóa “từ dưới lên” nhằm tạo cho nhân viên, đặc biệt là đội ngũ kỹ sư, một không gian tự do tha hồ sáng tạo. Thế nhưng, văn hóa phóng khoáng, không kỷ luật đã từng thành công trong buổi đầu của Google giờ đã trở thành một gánh nặng, bởi quy mô trở nên quá lớn với gần 120.000 nhân viên. Văn hóa tự do, không kỷ luật càng “lạc quẻ” khi lực lượng lao động quá khủng và ít đồng điệu về tư tưởng với những tranh cãi ầm ĩ về mọi thứ.

Một dấu hiệu khác cho thấy tuổi xuân của Google đang qua đi là sự săm soi gắt gao từ các nhà làm luật. Cuối tháng 7 vừa qua, CEO của nhóm 4 tập đoàn công nghệ có sức ảnh hưởng lớn nhất tại Mỹ là Apple, Amazon, Facebook và Google đã có phiên điều trần trước tiểu ban chống độc quyền thuộc Ủy ban Tư pháp Hạ viện Mỹ. Rõ ràng, các gã khổng lồ công nghệ một khi bước ra khỏi tháp ngà và cạnh tranh gay gắt hơn, các nhà làm luật có thể xem đó là một dấu hiệu của quyền lực ngày càng bành trướng.

Tất cả những thách thức này đang chờ Sundar Pichai giải quyết. Một số ý kiến cho rằng phương pháp trị liệu cho những ai khủng hoảng tuổi trung niên là tinh gọn, khám phá điều gì là quan trọng nhất với mình và theo đuổi giấc mơ đó.